31 - Ο Πατριαρχικός Σταυρός του Μάστριχτ ή Μείζων Βατικάνειος Σταυρός ή Σταυρός του Ρωμανού Β', βυζαντινού αυτοκράτορα, που φέρει τεμάχια Τιμίου Ξύλου



Ο Σταυρός του Ρωμανού Β' (εμπροσθότυπος)



Ο Πατριαρχικός Σταυρός του Μάστριχτ ή Μείζων Βατικάνειος Σταυρός ή Σταυρός του Ρωμανού Β'.

Ο Πατριαρχικός Σταυρός του Μάστριχτ ή Μείζων Βατικάνειος Σταυρός είναι μία βυζαντινή σταυροθήκη που περιέχει πέντε τεμάχια Τίμιου Σταυρού που συναρμόζονται στο σχήμα ενός πατριαρχικού σταυρού.



Ο Σταυρός του Ρωμανού Β' (οπισθότυπος)



Ο Πατριαρχικός Σταυρός αποτελεί παραλλαγή του Χριστιανικού σταυρού, το καθολικό σύμβολο του Χριστιανισμού. Παρόμοιος με το Λατινικό σταυρό, ο σταυρός του Πατριαρχείου διαθέτει μια μικρότερη οριζόντια γραμμή η οποία τοποθετείται πάνω από την κύρια του σταυρού. Μερικές φορές ο Πατριαρχικός σταυρός έχει μια σύντομη, διαγώνια γραμμή κοντά στο κάτω μέρος του. Το σύμβολο, που συχνά αναφέρεται ως πατριαρχικός σταυρός, εμφανίστηκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, σε μεγάλους αριθμούς, κατά τον 9ο αιώνα. Στη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ο διπλός σταυρός δεν ήταν μόνο θρησκευτικό, αλλά και πολιτικό σύμβολο που χρησιμοποιούσαν οι δικαστικοί υπάλληλοι και οι Βυζαντινοί ιεραπόστολοι.

Ο Σταυρός του Ρωμανού Β' στη θήκη του Πάπα Γρηγορίου 16ου (εμπροσθότυπος)

Ο Μείζων Βατικάνειος Σταυρός ονομάζεται και Πατριαρχικός Σταυρός του Μάστριχτ, επειδή μέχρι τον Ιούλιο του 1837 αποθησαυριζόταν στο Μάστριχτ της Ολλανδίας. Εκείνη την εποχή ο καθολικός επίσκοπος του Μάστριχτ τον χάρισε στον Πάπα Γρηγόριο τον 16^ο, ο οποίος τον παρέδωσε στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου και ζήτησε να κατασκευαστεί η γυάλινη θήκη στην οποία φυλάσσεται σήμερα. 

Ο Σταυρός του Ρωμανού Β' στη θήκη του Πάπα Γρηγορίου 16ου (οπισθότυπος)

Είναι μέχρι σήμερα άγνωστο πως βρέθηκε αυτός ο σταυρός στο Μάστριχτ, αν και έχουν προταθεί δύο θεωρίες, που όμως δεν φαίνεται να έχουν ισχυρά ιστορικά επιχειρήματα. Ο σταυρός φέρει ελληνική επιγραφή με το όνομα του δωρητή του, τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ρωμανό. Η πρόσφατη ανακαίνιση του σταυρού προσέφερε ισχυρότερα επιχειρήματα ώστε να ταυτιστεί ο Ρωμανός της επιγραφής με τον Ρωμανό Β΄ (βασιλεία 959-963).



Ο Σταυρός του Ρωμανού Β' κατά τη διάρκεια της συντήρησης και αποκατάστασης του



Ο Ρωμανός Β' ήταν νέος ωραίος αθλητικού παραστήματος, νοήμων, ευπαίδευτος και φίλαθλος, συνεχώς ασχολούμενος με το κυνήγι και παραμελώντας ενίοτε τα καθήκοντά του. Είχε όμως τη δεξιότητα να αναθέτει τα μεγαλύτερα του κράτους υπουργήματα σε άνδρες ικανούς και δραστήριους. Τη διαχείριση όλης της βασιλικής εξουσίας εμπιστεύθηκε στον Ιωσήφ Βρίγγα και αρχιστρατήγους του όρισε για τα μεν στην Ασία στρατεύματα τον περιφανή στρατηγό Νικηφόρο Φωκά, των δε ευρωπαϊκών περιοχών τον αδελφό του Λέοντα Φωκά.



Χρυσός σόλιδος του Ρωμανού Β' με τον πατέρα του Κωνσταντίνο Ζ΄ Πορφυρογέννητο
που κρατούν ανάμεσά τους μακρύ πατριαρχικό σταυρό 



Το 960 θέλησε να απαλλάξει την Κρήτη από τον αραβικό ζυγό παρά την αντίθετη άποψη των περισσοτέρων συγκλητικών, φοβουμένων τη δυσχέρεια της επιχείρησης. Έτσι κάλεσε από τη Μικρά Ασία τον Νικηφόρο Φωκά και του ανέθεσε την αρχηγία της εκστρατείας που τελικά στέφθηκε με επιτυχία. Στο μεταξύ οι Άραβες της Κιλικίας, επωφελούμενοι από την απομάκρυνση του Νικηφόρου, εισέβαλαν με πολύ στρατό στο βυζαντινό έδαφος υπό τον Εμίρη Χαμβντά. Εναντίον αυτών ο Ρωμανός έστειλε τον Λέοντα Φωκά, το έργο του οποίου ολοκλήρωσε ο Νικηφόρος Φωκάς. Αυτός μετά την επιστροφή του από τη Κρήτη (961) επαναδιορίστηκε στρατηγός στη Μικρά Ασία και πολύ σύντομα κατατρόπωσε τελείως τους Άραβες, εκπορθώντας 60 κάστρα και παίρνοντας χιλιάδες αιχμαλώτους και αμύθητη λεία.



Τελευτή Ρωμανού Βασιλέως, υιού Κωνσταντίνου Βασιλέ(ως) από μικρογραφία εικονογραφημένου χειρογράφου



Στο μέσο των μεγάλων αυτών επιτυχιών, στις 15 Μαρτίου 963, ο Ρωμανός Β' πέθανε αιφνίδια, κατ΄ άλλους δηλητηριασμένος από τη σύζυγό του, κατ΄ άλλους από συγκοπή καρδιάς λόγω βιαίων ασκήσεων. Τον διαδέχθηκαν οι γιοί του Βασίλειος Β' και Κωνσταντίνος Η' επιτροπευόμενοι από τη μητέρα τους Θεοφανώ, οποία όμως σύντομα παντρεύτηκε τον Νικηφόρο Φωκά. Ο Ρωμανός Β' είχε και δύο κόρες, τη Θεοφανώ που παντρεύτηκε τον αυτοκράτορα της Γερμανίας Όθωνα Β' το 972, και την Άννα που το 989 παντρεύτηκε τον Ρως ηγεμόνα του Κιέβου Βλαδίμηρο τον Μέγα.



Η ελληνική επιγραφή του Σταυρού του Ρωμανού Β'



+ ΩΡΑΙΟΝ ΕΙΣ ΟΡΑΣΙΝ ΟΦΘΕΝ ΤΟ ΞΥΛΟΝ
ΓΕΥΣΕΙ ΜΕ ΝΕΚΡΟΙ ΤΟΝ ΘΕΟΥ ΚΑΤ’ ΕΙΚΟΝΑ·
ΩΡΑΙΟΣ ΩΝ ΚΑΛΛΕΙ ΔΕ ΘΕΙΑΣ ΟΥΣΙΑΣ
ΖΩΟΙ ΜΕ ΧΡΙΣΤΟΣ ΣΑΡΚΙΚΩΣ ΘΑΝΩΝ ΞΥΛΩ,
ΟΥ ΤΗΝΔΕ ΘΗΚΗΝ ΡΩΜΑΝΟΣ ΓΗΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣ
ΩΡΑΙΟΤΗΣΙΝ ΑΡΕΤΩΝ ΕΣΤΕΜΜΕΝΟΣ
ΧΑΡΙΣΙΝ ΩΡΑΙΣΕ ΤΙΜΙΩΝ ΛΙΘΩΝ
ΗΤΤΩΝ ΔΙ’ ΑΥΤΟΥ ΔΑΙΜΟΝΑΣ ΚΑΙ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ.

 

ΡΩΜΑΝΟΣ ΓΗΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣ
στη δεύτερη γραμμή του κύριου οριζόντιου τμήματος του σταυρού

Ο σταυρός του Ρωμανού Β΄ είναι ένα αριστούργημα της χρυσοχοϊκής τέχνης του Βυζαντίου κατά τον 10 αιώνα.

Σήμερα έχει ανακαινισθεί και αποθησαυρίζεται στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό Μουσείο του Θησαυρού του Αγίου Πέτρου, στο Βατικανό (MUSEO STORICO ARTISTICO DEL TESORO DI SAN PIETRO).

Το 2012 εκδόθηκε από τις εκδόσεις Edizioni Capitolo Vaticano ένα βιβλίο με πλήρη περιγραφή του Μείζονος Βατικάνειου σταυρού, αλλά και άλλων, νέων πληροφοριών που προήλθαν εξαιτίας της συντήρησής του από ειδικευμένους συντηρητές.



LA STAUROTECA MAGGIORE VATICANA