Τετάρτη 30 Ιανουαρίου 2013

53 - Η Ιερά Άκανθα του Ρώσικου Ορθόδοξου Σεμιναρίου στη Γαλλία

Η Ιερά Άκανθα του Ρώσικου Ορθόδοξου Σεμιναρίου στη Γαλλία
Η Ιερά Άκανθα του Ρώσικου Ορθόδοξου Σεμιναρίου στη Γαλλία


Το Σάββατο, 9 Απρίλη 2011, κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, στο παρεκκλήσι του Ρωσικού Ορθόδοξου Σεμιναρίου που βρίσκεται στο Epinay-sous-Senart της Γαλλίας, οι καθολικές μοναχές της Αδελφότητας Congrégationdes Soeurs Auxiliatrices δώρησαν επίσημα μία λειψανοθήκη με ένα από τα αγκάθια του ακάνθινου στέφανου του Χριστού στο Ρώσικο Ορθόδοξο Σεμινάριο της Γαλλίας.

Η Ιερά Άκανθα του Ρώσικου Ορθόδοξου Σεμιναρίου στη Γαλλία
Από την τελετή παράδοσης της Ιεράς Άκανθας

Το Epinay-sous-Senart της Γαλλίας
Το Epinay-sous-Senart της Γαλλίας

 

Τρίτη 29 Ιανουαρίου 2013

52 - Λειψανοθήκη Ιεράς Άκανθας του Ιωάννη του Μπερί



Λειψανοθήκη Ιεράς Άκανθας του Ιωάννη του Μπερί
Λειψανοθήκη Ιεράς Άκανθας του Ιωάννη του Μπερί.



Η λειψανοθήκη αυτή, με την οραματική παράσταση της Τελικής Κρίσης, κατασκευάστηκε για να εκθέσει ένα αγκάθι από τον ακάνθινο στέφανο του Χριστού. Ο ακάνθινος στέφανος ήρθε στο Παρίσι από την Κωνσταντινούπολη, όταν ο βασιλιάς Άγιος Λουδοβίκος (1239 - 1241) τον αγόρασε από τον μακρινό ξάδελφό του, εξόριστο Λατίνο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Βαλδουίνο Β΄ ντε Κουρτεναί με το αστρονομικό ποσό των 135.000 λιβρών χρυσού. Η αγορά έγινε προκειμένου να εδραιώσει τη φήμη του Παρισιού ως ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά κέντρα στον κόσμο, κάτι που θα του έδινε μεγάλη αξία στην εποχή του. Ο ακάνθινος στέφανος ήταν από εκεί και πέρα στενά συνδεδεμένος με τη γαλλική βασιλική οικογένεια και τα αγκάθια του σε λειψανοθήκες και κοσμήματα διαφόρων ειδών, δώρα σε άλλους ηγεμόνες, χρησιμοποιήθηκαν για να προωθήσουν τις σχέσεις και την επιρροή της γαλλικής μοναρχίας. 


Καθισμένος δεξιά ο Ιωάννης, δούκας του Μπερί, σε σκηνή εορτής.
Μικρογραφία από το χειρόγραφο Très Riches Heures.
Καθισμένος δεξιά ο Ιωάννης, δούκας του Μπερί,
σε σκηνή εορτής.

Αυτή η λειψανοθήκη έγινε για τον Ιωάννη, δούκα του Μπερί (1340-1416) πριν το 1397. Ήταν ο τρίτος γιος του βασιλιά της Γαλλίας Ιωάννη Β΄ και της Μπόνης του Λουξεμβούργου. Τα αδέρφια του ήταν ο Κάρολος Ε΄ της Γαλλίας, ο Λουδοβίκος Α΄ του Ανζού και ο Φίλιππος Β΄ της Βουργουνδίας. Ασκούσε κυριαρχική εξουσία στο Μπερί, με την  Μπουρζ (Bourges) ως πρωτεύουσα του

Η Ιερά Άκανθα μπροστά στον Χριστό στερεωμένη πάνω σε ένα μεγάλο ζαφείρι
Η Ιερά Άκανθα μπροστά στον Χριστό στερεωμένη πάνω σε ένα μεγάλο ζαφείρι.


Δευτέρα 28 Ιανουαρίου 2013

51 - Ο σταυρός του μαρτυρίου του Αποστόλου Ανδρέα

Ο σταυρός του μαρτυρίου του Αποστόλου Ανδρέα
Ο σταυρός του μαρτυρίου του Αποστόλου Ανδρέα.
Διακρίνονται καθαρά στο εσωτερικό τα σωζόμενα τεμάχια αυτού.



Στις 19 Ιανουαρίου 1980 επανήλθαν στην Ελλάδα τα κατάλοιπα του σταυρού του μαρτυρίου του Αποστόλου Ανδρέα, Πρωτόκλητου μαθητού του Χριστού.

Τα κατάλοιπα του σταυρού εφυλάσσοντο στην πόλη της Μασσαλίας, στην υπόγεια κρύπτη της μονής του Αγίου Βίκτωρος, από όπου, μετά από ενέργειες της ελληνικής πλευράς, επανήλθαν στην Ελλάδα.


Ο σταυρός του μαρτυρίου του Αποστόλου Ανδρέα στην Πάτρα Εφημερίδα Μακεδονία, φ. 20/01/1980
Εφημερίδα Μακεδονία, φ. 20/01/1980



Ο μητροπολίτης τότε Πατρών Νικόδημος Βαλληνδράς είχε πρωτοστατήσει στην απόδοση του σταυρού του μαρτυρίου του Αποστόλου Ανδρέα στην πόλη και στην εκκλησία των Πατρών.

Ο ίδιος είχε παρουσιάσει λίγο αργότερα τη μελέτη Ο Σταυρός του Μαρτυρίου του Αποστόλου Ανδρέου στο Β' Διεθνές Συνέδριο Πελοποννησιακών Σπουδών (Πάτρα, 25-31 Μαΐου 1980) που αναδημοσιεύεται εδώ λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντός της.

Στη μελέτη αυτή ο συγγραφέας εξετάζει κυρίως α) την ιστορικότητα του σταυρικού μαρτυρίου του Αποστόλου Ανδρέα επί σταυρού χιαστί σχήματος και β) τη γνησιότητα των αποδοθέντων καταλοίπων της Μασσαλίας.



Ο σταυρός του μαρτυρίου του Αποστόλου Ανδρέα


Ο σταυρός του μαρτυρίου του Αποστόλου Ανδρέα
Ο σταυρός του μαρτυρίου του Αποστόλου Ανδρέα




Σάββατο 26 Ιανουαρίου 2013

50 - Ο κίονας της φραγγέλωσης του Ιησού Χριστού

Παλαιά ρωσική εικόνα με παράσταση της φραγέλλωσης του Χριστού
Παλαιά ρωσική εικόνα με παράσταση της φραγέλλωσης του Χριστού.
Ο Χριστός είναι δεμένος σε κίονα μέσα στο παλάτι του Πιλάτου
και μαστιγώνεται
από συνοδεία τριών στρατιωτών.
Ο ένας χρησιμοποιεί φραγγέλια, οι άλλοι δύο αγκαθωτές βέργες.

Υψηλότερα εικονίζεται ο Πόντιος Πιλάτος να πλένει τα χέρια του.

Η Μαστίγωση ή Φραγγέλωση του Χριστού είναι ένα επεισόδιο από τα Άγια Πάθη και συνέβει κατά τη διάρκεια της "δίκης" του Χριστού από τον Πόντιο Πιλάτο. Οι πληροφορίες των συνοπτικών ευαγγελιστών για τη Δίκη του Χριστού είναι επιγραμματικές, ενώ μόνον ο Ιωάννης δίνει περισσότερες και με καλύτερη χρονολογική σειρά πληροφορίες.
   
τότε πέλυσεν ατος τν Βαραββν, τν δ ησον φραγελλώσας παρέδωκεν να σταυρωθ (Ματθ., 27, 26)
  
δ Πιλτος βουλόμενος τ χλ τ κανν ποισαι, πέλυσεν ατος τν Βαραββν, κα παρέδωκε τν ησον φραγελλώσας να σταυρωθ (Μαρκ., 15, 15)
  
τότε ον λαβεν Πιλτος τν ησον κα μαστίγωσε (Ιωάν., 19, 1)
  
Κωνσταντινούπολη, Ιεροσόλυμα, Ρώμη (από αριστερά προς τα δεξιά).



Πέμπτη 24 Ιανουαρίου 2013

49 - Φωτογραφίες από τέσσερεις ακόμη σταυροθήκες με τεμάχια Τιμίου Σταυρού που βρίσκονται στην Ιταλία

Ρωσική εικόνα που εικονίζει την Αγία Ελένη να προσκυνά τον Τίμιο Σταυρό
Ρωσική εικόνα που εικονίζει την Αγία Ελένη να προσκυνά τον Τίμιο Σταυρό
που υψώνεται από τον Μακάριο Α', πατριάρχη Ιεροσολύμων.


Φωτογραφίες από τέσσερεις ακόμη σταυροθήκες με τεμάχια Τιμίου Σταυρού που βρίσκονται στην Ιταλία. 

Σύμφωνα με τη διδακτορική διατριβή της Margherita Spinucci  με τίτλο “Le stauroteche medievali in Italia” (= Οι μεσαιωνικές σταυροθήκες στην Ιταλία), αποθησαυρίζονται εκεί 85 διαφορετικές σταυροθήκες με τεμάχια Τιμίου Σταυρού. 

Αναλυτική παρουσίαση θα γίνει προσεχώς, όταν περισσότερα στοιχεία θα είναι διαθέσιμα στον blogger.

Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2013

48 - Τοις δ' αφαιρεθείσιν, αθυμία και λύπη και κατήφεια (Η Pala d' Oro με τα μάτια των Βυζαντινών)

Pala d' Oro, Βενετία, Ιταλία
H Pala d' Oro


H Pala dOro είναι ένα αntependium (είδος μετόπης) που βρίσκεται πίσω από την αγία τράπεζα (χρησιμοποιώ τον όρο αρχιτεκτονικά) της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου στη Βενετία. Το αntependium που τοποθετείται κάθετα και πίσω από την αγία τράπεζα στους λατινικούς ναούς δεν συνηθιζόταν από τους βυζαντινούς.


H Pala d' Oro μπροστά από την Αγία τράπεζα, όπου βρίσκεται ο τάφος του ευαγγελιστή Λουκά.
H Pala d' Oro μπροστά από την Αγία τράπεζα, όπου βρίσκεται ο τάφος του ευαγγελιστή Λουκά.
CORPUS DIVI MARCI EVANGELISTAE (= Η ΣΟΡΟΣ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗ)

H Pala d’ Oro είναι διεθνώς σήμερα αναγνωρισμένη ως ένα από τα πιο εκλεπτυσμένα και ολοκληρωμένα έργα της δεξιοτεχνίας της βυζαντινής χρυσοχοΐας.


Βενετία Ιταλία χάρτης
Βενετία, Ιταλία

Κυριακή 20 Ιανουαρίου 2013

47 - Λειψανοθήκη τμήματος της κάρας του αγίου μεγαλομάρτυρος Ευσταθίου


Η λειψανοθήκη τμήματος της κάρας του αγίου μεγαλομάρτυρος Ευσταθίου
Η λειψανοθήκη τμήματος της κάρας του αγίου μεγαλομάρτυρος Ευσταθίου

Λειψανοθήκες στο σχήμα μερών του σώματος ήταν πολύ δημοφιλείς τον Μεσαίωνα (12ος και 13ος αιώνες). Αν και το σχήμα αυτών των λειψανοθηκών θα μπορούσε να είναι μια ένδειξη του περιεχομένου τους, συχνά εμπλουτίζονταν με διάφορα λείψανα από διαφορετικούς αγίους. Τέτοια είναι και η περίπτωση με την κάρα του αγίου Ευσταθίου, που περιείχε πολλά λείψανα, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων του αγίου Eucharius, πρώτου επίσκοπου της Trier, του αγίου Νικολάου, επισκόπου Μύρων της Λυκίας, και άλλων. Το 1955 η λάρνακα άνοιξε και τα λείψανα επεστράφησαν στη Βασιλεία της Ελβετίας, επειδή η λειψανοθήκη προερχόταν από τη Βασιλεία.

Τοιχογραφία στον Ιερό Ναό του Πρωτάτου Αγίου Όρους
Ένας στοχαστικός Άγιος Ευστάθιος από τον Μανουήλ Πανσέληνο.
Τοιχογραφία στον Ιερό Ναό του Πρωτάτου, Καρυές Αγίου Όρους



Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013

46 - Εγκόλπιο φυλαχτό με Ιερά Άκανθα του Ακάνθινου Στέφανου του Χριστού

Εγκόλπιο φυλαχτό με Ιερά Άκανθα του Ακάνθινου Στέφανου του Χριστού
 Εγκόλπιο φυλαχτό με Ιερά Άκανθα του Ακάνθινου Στέφανου του Χριστού.
Η
Ιερά Άκανθα διακρίνεται καθαρά στο εσωτερικό πίσω από ορεία κρύσταλλο
και είναι στεφανωμένη με μικρό χρυσό στέμμα


Η Ιερά Άκανθα, από τον Ακάνθινο Στέφανο του Χριστού, που φοριόταν εξαναγκαστικά από τον Χριστό πριν και κατά τη διάρκεια της Σταύρωσης (κα πλέξαντες στέφανον κ κανθν πέθηκαν π τν κεφαλν ατο κα κάλαμον π τν δεξιν ατο, κα γονυπετήσαντες μπροσθεν ατο νέπαιζον ατ λέγοντες· χαρε βασιλες τν ουδαίων…), ήταν ένα διάσημο θρησκευτικό λείψανο κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα. 

Paliurus spina-christi Ακάνθινος Στέφανος
Paliurus spina-christi (με τις μεγαλύτερες πιθανότητες) ...

Ziziphus spina-christi Ακάνθινος Στέφανος
... ή Ziziphus spina-christi ήταν το θαμνόδενδρο
από το οποίο φτιάχτηκε ο Ακάνθινος Στέφανος του Ιησού Χριστού

Το αγκάθι σε αυτό το φυλαχτό έχει έρθει από τον Ακάνθινο Στέφανο του Χριστού, το οποίο είχε αγοράσει ο Βασιλιάς Λουδοβίκος Θ΄ της Γαλλίας το 1238 από τον βασιλιά της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης. Ο Λουδοβίκος Θ΄ αποσπούσε τα αγκάθια από το κύριο τμήμα του Ακάνθινου Στέφανου και τα έστελνε σε άλλους ηγεμόνες ως δώρα μέσα σε λειψανοθήκες ή φυλαχτά. Η πρακτική αυτή συνεχίστηκε επίσης με τους διάδοχους βασιλείς της Γαλλίας.



προσφορά ενός αγκαθιού από τον ακάνθινο στέφανο του Χριστού
Χαρακτικό του 1482
που παρουσιάζει τον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο Θ΄

να κόβει και να προσφέρει στον Bartolomeo da Vicenza
ένα αγκάθι από τον ακάνθινο στέφανο του Ιησού Χριστού.
Στο βάθος ο Χριστός την ώρα που επιθέτουν
τον ακάνθινο στέφανο στην κεφαλή Του
.

 

Παρασκευή 18 Ιανουαρίου 2013

45 - Λειψανοθήκη Άκρας Ταπείνωσης με άκανθα του Ακάνθινου Στέφανου του Χριστού

Άκρα Ταπείνωση με αγκάθι του ακάνθινου στέφανου
Άκρα Ταπείνωση με αγκάθι του ακάνθινου στέφανου

Το αγαλματίδιο της Άκρας Ταπείνωσης (Man of Sorrows, όπως επικράτησε να αναφέρεται στη Λατινική Δύση) κατασκευάστηκε ως λειψανοθήκη για ένα από τα αγκάθια του ακάνθινου στέφανου του Ιησού Χριστού. Αυτό το είδος της εικόνας, που είναι γνωστή ως "Man of Sorrows", αναπαριστά τον Χριστό νεκρό, ακριβώς μετά Την σταύρωσή του.
Αυτός ο τρόπος απεικόνισης του Χριστού εμφανίστηκε στη Δυτική Ευρώπη κατά το δέκατο τρίτο αιώνα, αλλά επηρεάστηκε από παλαιότερες βυζαντινές εικόνες του Χριστού με το ίδιο θέμα (εικόνα της Άκρας Ταπείνωσης που συνήθως παριστάνει τον Χριστό να είναι από τη μέση και κάτω μέσα στον τάφο). 

Βυζαντινή μικροψηφιδωτή εικόνα της Άκρας Ταπείνωσης
Βυζαντινή μικροψηφιδωτή εικόνα της Άκρας Ταπείνωσης



Δευτέρα 14 Ιανουαρίου 2013

44 - Τα βυζαντινά εγκόλπια της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους

Βυζαντινός επιστήθιος σταυρός της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους
Επιστήθιος σταυρός,
Χριστ
ός και Θεοτόκος σε προτομή,
Καμέοι
από ίασπι, ασήμι επίχρυσο,
μαργαριτάρια, πολύτιμοι λίθοι,
Καμέος: 12ος α
ιώνας, Σταυρός: 15ος αιώνας

Τα εγκόλπια είναι μικρά αντικείμενα που προορίζονταν για ανάρτηση. Τα περισσότερα συγκρατούνταν από έναν κινητό δακτύλιο. Συχνό γνώρισμα αποτελεί ο ελεύθερος δακτύλιος ανάρτησης, που πλαισιώνεται από ένα ζευγάρι μαργαριταριών ή από πολύτιμους λίθους.
 
Ο όρος «εγκόλπιο» έχει γενικότερη σημασία· αναφέρεται τόσο στους «επίπεδους σταυρούς» ή τους «σταυρούς-λειψανοθήκες», όσο και σε κάθε κυκλικό, ορθογώνιο ή πολυγωνικό εικονίδιο, με ή χωρίς άγια λείψανα. Αυτά τα αντικείμενα λατρείας αντλούν τη δύναμή τους από τα άγια λείψανα που περικλείουν αλλά και από τα εικονογραφικά τους θέματα.
  
Τα βυζαντινά εγκόλπια της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου, μία ομάδα εξήντα τεσσάρων αντικειμένων, χρονολογούνται από τον 6ο – 7ο αιώνα ως τα τέλη του 14ου - αρχές 15ου αιώνα. Τα συνδέει ο γενικός όρος «εγκόλπια», παρότι παρουσιάζουν ποικιλία υλικών, τύπων και τεχνικών κατασκευής· αυτό επιβάλλει την πολύπλευρη προσέγγισή τους. Τα βατοπαιδινά εγκόλπια εκφράζουν έτσι την ιεραρχική οργάνωση της βυζαντινής κοινωνίας και την ανταπόκριση των τεχνιτών στην ποικιλία της ζήτησης. 
 
Η συλλογή των βυζαντινών εγκολπίων της μονής Βατοπαιδίου περιλαμβάνει δεκαέξι σταυρούς· οι εννέα αποτελούνται από ένα τεμάχιο, ενώ οι επτά είναι σύνθετοι. 
  
Τα εγκόλπια της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου αναφέρονται από τον ρώσο περιηγητή Grigorovic Barskij, που επισκέφθηκε το Άγιον Όρος το 1744. Φυλάσσονταν τότε σε κιβώτιο στο ιερό της Μονής μαζί με το πολύτιμο λείψανο της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου.  

Από τα εξήντα τέσσερα συνολικά εγκόλπια της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου αναρτώνται εδώ φωτογραφίες από τα δεκατρία (εμπρόσθια όψη για όλα και πίσω όψη για δύο). Οι φωτογραφίες προέρχονται από τον ιστότοπο του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως (εδώ και εδώ) και συνοδεύονται από κείμενο της Brigitte Pitarakis που αξίζει να διαβαστεί.


Βυζαντινό πολύλοβο εγκόλπιο της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους
Πολύλοβο εγκόλπιο,
Χριστ
ός Παντοκράτωρ σε προτομή,
Καμέος
από πράσινο ίασπι, χρυσός, συρματερός, χαρακτός,
πολύτιμες πέτρες, μαργαριτάρια,
Καμέος: 13ος α
ιώνας, Ένδεση: τέλος 15ου αιώνα

Παρασκευή 11 Ιανουαρίου 2013

43 - Βυζαντινό ιαματικό φυλαχτό κατά της άκρατης οινοποσίας

Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους
Βυζαντινό ωοειδές εγκόλπιο με παράσταση της Θεοτόκου Αγιοσορίτισσας
Αποθησαυρίζεται στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους

Το εγκόλπιο είναι κόσμημα ή άλλο διακριτικό σήμα που κρεμιέται στο λαιμό και φτάνει περίπου στο μέσο του στήθους. Πρόσφατα (2000) δημοσιεύθηκαν τα βυζαντινά εγκόλπια που αποθησαυρίζονται στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους και για τα οποία μια εκτενέστερη ανάρτηση προετοιμάζεται από την Λειψανοθήκη.

Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου. Εγκόλπια. Άγιον Όρος 2000 (βιβλίο)
Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου. Εγκόλπια. Άγιον Όρος 2000

Ένα από αυτά τα εγκόλπια έχει διαστάσεις ύψους 4,3 εκ., πλάτους 3,3 εκ. και πάχους 0,9 εκ. Το κέντρο του καταλαμβάνει ένας καμέος από αμέθυστο με την προτομή της Παναγίας Αγιοσορίτισσας. Με βάση τεχνοτροπικά κριτήρια ο καμέος έχει χρονολογηθεί στο 12ο-13ο αιώνα. Είναι στερεωμένος σε αργυρό επιχρυσωμένο πλαίσιο, το οποίο διακοσμείται με μαργαριτάρια και πράσινους λίθους.

Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους
Η πίσω πλευρά του βυζαντινού εγκολπίου με την επιγραφή

Στην πίσω όψη του το εγκόλπιο φέρει στο κέντρο εγχάρακτο σταυρό, τα περιγράμματα του οποίου τονίζονται με βαθυκύανο σμάλτο. Ο σταυρός στην πίσω όψη του εγκολπίου έχει βαθμιδωτό βάθρο και πλαισιώνεται από την επιγραφή: Ι(ΗΣΟΥ)Σ - X(ΡΙΣΤΟ)Σ ΝΙ ΚΑ σε σμάλτο. Μέσα σε περιμετρική ταινία, η οποία περιβάλλει το κεντρικό αυτό θέμα, αναγράφεται ενδιαφέρουσα μεγαλογράμματη επιγραφή που διακόπτεται από οκτώ στρογγυλά πλατυκέφαλα καρφιά:

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...