Πέμπτη 18 Ιουλίου 2013

111 - Τα ιερά κειμήλια της Θεοτόκου του Φάρου στη βυζαντινή Κωνσταντινούπολη


Η εικόνα στο βυζαντινό σκαλιστό ελεφαντόδοντο παριστάνει την άφιξη στην Κωνσταντινούπολη της δεξιάς χείρας του Πρωτομάρτυρα Στέφανου από τα Ιεροσόλυμα γύρω στα 421 και την πάνδημη συμμετοχή του λαού στην υποδοχή και προσκύνησή της. Η λειψανοθήκη τοποθετήθηκε σε μία καινούργια εκκλησία που χτίστηκε για αυτό το σκοπό μέσα στο Ιερό Παλάτιο των βυζαντινών αυτοκρατόρων από την Πουλχερία Αυγούστα, αδελφή του αυτοκράτορα Θεοδόσιου του Β'. Η εικόνα φυλάσσεται στην Τρηρ (Trier) της Γερμανίας.
Η εικόνα στο βυζαντινό σκαλιστό ελεφαντόδοντο παριστάνει την άφιξη στην Κωνσταντινούπολη
της δεξιάς χείρας του Πρωτομάρτυρα Στέφανου από τα Ιεροσόλυμα γύρω στα 421 και την πάνδημη
συμμετοχή του λαού στην υποδοχή και προσκύνησή της. Η λειψανοθήκη τοποθετήθηκε σε μία
καινούργια εκκλησία που χτίστηκε για αυτό το σκοπό μέσα στο Ιερό Παλάτιο των βυζαντινών αυτοκρατόρων
από την Πουλχερία Αυγούστα, αδελφή του αυτοκράτορα Θεοδόσιου του Β'.
Η εικόνα φυλάσσεται στην Τρηρ (Trier) της Γερμανίας.

Η Θεοτόκος του Φάρου ήταν μία βυζαντική εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν κτισμένη στο νότιο τμήμα του Μεγάλου ή Ιερού Παλατίου των βυζαντινών αυτοκρατόρων και ονομάστηκε έτσι λόγω του φάρου που βρίσκονταν δίπλα της ακριβώς. Στην εκκλησία ετούτη φυλάσσονταν η σημαντικότερη συλλογή χριστιανικών κειμηλίων όλου του κόσμου. Η εκκλησία ήταν αφιερωμένη στην Θεοτόκο, μάλιστα το θεοτοκονύμιό Της ήταν Οἰκοκυρὰ, Παναγία Οἰκοκυρὰ, και υπήρχε μάλιστα μία μεγάλη εφέστιος εικόνα πίσω ακριβώς από το Ιερό Βήμα.


μικρογραφία από το χειρόγραφο της Μαδρίτης με την Σύνοψη Ιστοριών του Ιωάννου Σκυλίτζη
αὐχμοῦ δὲ γενομένου, ὡς ἐπὶ μῆνας ὅλους ἓξ μὴ καταρραγῆναι ὑετόν, λιτανείαν ἐποιήσαντο οἱ τοῦ βασιλέως ἀδελφοί, ὁ μὲν Ἰωάννης βαστάζων τὸ ἅγιον μανδύλιον, ὁ μέγας δομέστικος τὴν πρὸς Αὔγαρον ἐπιστολὴν τοῦ Χριστοῦ καὶ ὁ πρωτοβεστιάριος Γεώργιος τὰ ἅγια σπάργανα. καὶ πεζῇ ὁδεύσαντες ἀπὸ τοῦ μεγάλου παλατίου ἀφίκοντο ἄχρι τοῦ ναοῦ τῆς ὑπεραγίας θεοτόκου τῶν Βλαχερνῶν. ἐποίησε δὲ καὶ ἑτέραν λιτὴν ὁ πατριάρχης σὺν τῷ κλήρῳ. οὐ μόνον δὲ οὐκ ἔβρεξεν, ἀλλὰ καὶ χάλαζα παμμεγέθης καταρραγεῖσα συνέτριψε τὰ δένδρα καὶ τὰς κεράμους τῆς πόλεως. σιτοδείας δὲ κατασχούσης τὴν πόλιν, ὁ Ἰωάννης ἐξωνήσατο ἀπὸ Πελοποννήσου καὶ Ἑλλάδος σίτου χιλιάδας ἑκατόν, καὶ δι' αὐτῶν τοὺς πολίτας παρεμυθήσατο.

Κατά τη διάρκεια της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους Σταυροφόρους το 1204, η εκκλησία απέφυγε αρχικά την καταστροφή και τη δήωση, αφού ο Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός κινήθηκε γρήγορα με τον στρατό του για να καταλάβει το Μεγάλο Παλάτι και έτσι τα χριστιανικά κειμήλια της εκκλησίας του Φάρου πέρασαν με ασφάλεια στα χέρια του νέου και πρώτου αυτοκράτορα της Λατινικής αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης Βαλδουίνου του Α΄. Είναι γνωστό ότι στην Κωνσταντινούπολη είχαν συγκεντρωθεί κατά το πέρασμα των αιώνων πλήθος αγίων λειψάνων και ιερών κειμηλιών. Μάλιστα έχει υπολογιστεί ότι υπήρχαν περισσότερα από 3.600 λείψανα από περίπου 476 διαφορετικούς αγίους, ενώ τα σπουδαιότερα από αυτά, τα όργανα Πάθους του Χριστού, όπως ο Ακάνθινος Στέφανος, ο Τίμιος Σταυρός, Ήλος της Σταύρωσης, η Ιερά Λόγχη που ένυξε την πλευρά Του κτλ είχαν συγκεντρωθεί στο παλατινό αυτοκρατορικό παρεκκλήσι, στην εκκλησία της Θεοτόκου του Φάρου.


Σχηματική αναπαράσταση του Μέγα ή Ιερού Παλατίου της βυζαντινής  Κωνσταντινούπολης. Η Θεοτόκος του Φάρου σημειώνεται με κίτρινο χρώμα.
Σχηματική αναπαράσταση του Μέγα ή Ιερού Παλατίου της βυζαντινής  Κωνσταντινούπολης.
Η Θεοτόκος του Φάρου σημειώνεται με κίτρινο χρώμα.



Διαβάστε περισσότερα παρακάτω:




110 - Αγιορείτικη εικόνα της Αγίας Μαρίνας με ενσωματωμένο λείψανό της


Αγιορείτικη εικόνα της Αγίας Μαρίνας με ενσωματωμένο μικρολείψανό της (1938).
Αγιορείτικη εικόνα της Αγίας Μαρίνας με ενσωματωμένο μικρολείψανό της (1938).


Η εικόνα της Αγίας Μαρίνας ανήκε στην συλλογή του ιερέως Νικολάου Α. Πέττα. Στο κάτω δεξιά άκρο της φέρει ασημένιο μετάλλιο με μικρά τεμάχια ιερών λειψάνων της Αγίας Μαρίνας. Είναι έργο αναγεννησιακής τέχνης αγιορείτικου εργαστηρίου όπως μαρτυρεί και η επιγραφή που φέρει κάτω αριστερά: "Έργον Γαβριήλ Ιερομονάχου Λαμπή. Εν Αγίω  Όρει Σκήτης Αγίας Άννης 1938".
   
Το ιερό αυτό κειμήλιο απόκειται στο κειμηλιαρχείο της ιστορικής οικίας του μοναχού Παπουλάκου που ανήκε στον Αρχιμανδρίτη Νεκτάριο Πέττα.

Πηγές:





109 - Η αναγέννηση της εκκλησιαστικής τέχνης στη Φλάνδρα και στην Καμπανία (έκθεση)


Σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Ξύλου. Περίπου 1210-1220. Σήμερα στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Λιλ, Γαλλία.
Σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Ξύλου.
Περίπου 1210-1220.
Σήμερα στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Λιλ, Γαλλία.
Διαστάσεις: 38,4 Χ 17,9 Χ 1,6 εκ.
 
Πρόσφατα στη Γαλλία πραγματοποιήθηκε σε δύο μουσεία από κοινού μία έκθεση με τίτλο "Une renaissance. L’art entre Flandre et Champagne 1150-1250" (Μία αναγέννηση. Η τέχνη μεταξύ Φλάνδρας και Καμπανίας 1150 -1250). Η Φλάνδρα και η Καμπανία είναι περιοχές του Βελγίου και της Γαλλίας αντίστοιχα σήμερα.


Η αφίσα της έκθεσης του Εθνικού Μουσείου Μεσαιωνικής Τέχνης στο Παρίσι.
Η αφίσα της έκθεσης του Εθνικού Μουσείου Μεσαιωνικής Τέχνης στο Παρίσι.
 

Τα μουσεία ήταν: το Εθνικό Μουσείο Μεσαιωνικής Τέχνης στο Παρίσι (από 17 Απριλίου έως 15 Ιουλίου) και το Μουσείο Σαντελέν (Musée de l'hôtel Sandelin) στην πόλη Saint-Omer (Pas-de-Calais) της Βόρειας Γαλλίας (από 7 Απριλίου έως 30 Ιουνίου 2013).


Χάρτης της Φλάνδρας και της Καμπανίας του 12ου-13ου αιώνα με τα κυριότερα κέντρα καλλιτεχνικής παραγωγής, αργυροχρυσοχοΐας, παραγωγής χειρογράφων (scriptoria) κτλ.
Χάρτης της Φλάνδρας και της Καμπανίας του 12ου-13ου αιώνα με τα κυριότερα κέντρα
καλλιτεχνικής παραγωγής, αργυροχρυσοχοΐας, παραγωγής χειρογράφων (scriptoria) κτλ.

Η έκθεση αφορούσε στην πραγματικότητα αντικείμενα εκκλησιαστικής τέχνης και όπως δήλωσαν οι διοργανωτές, η μεταφορά καλλιτεχνικών θησαυρών από το Βυζάντιο στη Δύση ως αποτέλεσμα των σταυροφοριών προκάλεσε με τη σειρά της ισχυρή επιθυμία καλλιτεχνικής μίμησης στους τοπικούς τεχνίτες και αργυροχρυσοχόους, ώστε να δημιουργηθεί ανάμεσα στο 12ο και στο 13ο αιώνα στην Καμπανία και στη Φλάνδρα μία καλλιτεχνική αναγέννηση στην εκκλησιαστική τέχνη. 
  
Δείγματα λειψανοθηκών. Περίπου 1220-1230. Μέρος του θησαυρού του αββαείου Saint-Riquier.
Δείγματα λειψανοθηκών.
Περίπου 1220-1230.
Μέρος του θησαυρού του αββαείου Saint-Riquier.
 

Ανάμεσα στα εκθέματα της έκθεσης υπήρχαν μερικές πολύ υψηλού καλλιτεχνικού επιπέδου λειψανοθήκες, αλλά και σταυροί ή σταυροθήκες με Τίμιο Ξύλο, που εικόνες των η λειψανοθήκη συγκέντρωσε και σας παρουσιάζει εδώ:


Τετάρτη 17 Ιουλίου 2013

108 - Το πορφύρας γέννημα σεμνή Μαρία

Η λειψανοθήκη γνωρίζει ότι η Δυτική Ευρώπη είναι γεμάτη βυζαντινούς θησαυρούς. Αλλά πόσο συγκινητικό είναι, όταν βρίσκει κανείς σε εντελώς αναπάντεχα μέρη ίχνη και θραύσματα παλαιά ζωής της Φιλοχρίστου των Ρωμαίων Πολιτείας!

Να για παράδειγμα: Eine, ένα μικρό χωριουδάκι στις πεδιάδες της Ανατολικής Φλάνδρας του Βελγίου. Είχε κάποτε μία μοναστική αδελφότητα, που δεν υπάρχει πια καιρό τώρα. Ένας ναός αφιερωμένος στον Άγιο Eligius ή Éloi (588-660) και εκεί στον θησαυρό αυτής της μικρής εκκλησίας η παρακάτω σταυροθήκη που προέρχεται από αυτήν την παλαιά, διαλυμένη μοναστική αδελφότητα. Πρόκειται για μία τρίπτυχη σταυροθήκη που φέρει τεμάχιο Τιμίου Ξύλου του Χριστού.  

Η τρίπτυχη σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Σταυρού του Eine. Όπως δηλώνει ελληνική επιγραφή, ανήκε κάποτε στην πορφυρογέννητη Μαρία Κομνηνή.
Η τρίπτυχη σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Σταυρού του Eine.
Όπως δηλώνει ελληνική επιγραφή, ανήκε κάποτε
στην πορφυρογέννητη Μαρία Κομνηνή.

Η σταυροθήκη είναι του 14ου-15ου αιώνα και κατασκευάστηκε στη Δυτική Ευρώπη. Αριστερά και δεξιά δύο προφήτες που κρατούν ειλητάρια με τις εξής επιγραφές: HOC SIGNUM CRUCIS ERIT IN CAELO CUM DEUS AD JUDICANDUM VENERIT (= Το σημείον του Σταυρού θα υψωθεί στον Ουρανό, όταν ο Κύριος θα έρθει για την Τελική Κρίση) και ECCE CRUCEM DOMINI FUGITE PARTES ADVERSAE (= Ιδού ο Σταυρός του Κυρίου! Τραπείτε εις φυγήν ενάντιοι!).
 
Η τρίπτυχη σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Σταυρού του Eine. Όπως δηλώνει ελληνική επιγραφή, ανήκε κάποτε στην πορφυρογέννητη Μαρία Κομνηνή.
Η ελληνική επιγραφή στη Σταυροθήκη του Eine.

Αλλά στο κεντρικό μέρος, ανάμεσα σε πορφυρές πολύτιμες πέτρες, ένας αποσπώμενος χρυσός σταυρός, ύψους 14 εκ, που περικλείει το πολύτιμο τεμάχιο του Τιμίου Σταυρού και φέρει μία ελληνική επιγραφή:

+ Τὸ τῆς Ἐδὲμ βλάστημα τὸ ζωῆς ξύλον
τὸ πορφύρας γέννημα σεμνὴ Μαρία
ἀφιεροῖ Σοὶ τῇ πανυμνήτῳ Κόρῃ.

   
Σε σένα αφιερώνει, πανύμνητη Κόρη, αυτό το ξύλο της ζωής που βλάστησε από την Εδέμ, η σεμνή πορφυρογέννητη Μαρία.
  

Είναι πια γνωστό ότι αυτή η Μαρία, που γεννήθηκε στην Πορφύρα, το δωμάτιο στο ανάκτορο της Κωνσταντινούπολης όπου γεννιούνταν τα παιδιά των αυτοκρατόρων, είναι η Μαρία Κομνηνή (γεννήθηκε το 1085), κόρη του αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού του Α΄ και της αυτοκράτειρας Ειρήνης Δούκαινας και εγγονή της Άννας Δαλασσηνής. Η μεγάλη της αδελφή είναι η γνωστή βυζαντινή ιστορικός Άννα Κομνηνή.
  
Παιδούλα ίσως, της πορφυρογέννητης αυτής Μαρίας χάρισαν οι ευσεβείς της γονείς αυτό το Τίμιο Ξύλο για φυλαχτό και αυτή με τη σειρά της το αφιέρωσε στην Παρθένο Μαρία. 
  

+ Τὸ τῆς Ἐδὲμ βλάστημα τὸ ζωῆς ξύλον
τὸ πορφύρας γέννημα σεμνὴ Μαρία
ἀφιεροῖ Σοὶ τῇ πανυμνήτῳ Κόρῃ.

Η τρίπτυχη σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Σταυρού του Eine. Όπως δηλώνει ελληνική επιγραφή, ανήκε κάποτε στην πορφυρογέννητη Μαρία Κομνηνή.


Το Eine του Βελγίου.
Το Eine του Βελγίου.

Κυριακή 14 Ιουλίου 2013

107 - Ο θησαυρός της Βασιλικής του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης


Ανάγλυφη λειψανοθήκη από επίχρυσο ασήμι που περιέχει κομμάτι από τον άρραφο χιτώνα του Χριστού. Η λειψανοθήκη δωρήθηκε στην Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη της Ιταλίας από την γαλλίδα βασίλισσα Ιωάννα της Ναβάρρας. Η λειψανοθήκη κατασκευάστηκε στο Παρίσι στα τέλη του 13ου - αρχές 14ου αιώνα. Το κομμάτι του άρραφου χιτώνα του Χριστού προερχόταν από το θησαυρό της Sainte Chapelle στο Παρίσι, ενώ αρχικά ο άρραφος χιτώνας του Χριστού βρισκόταν στην παλατινή εκκλησία "Θεοτόκος του Φάρου" στην Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη, πριν δηωθεί από τους Λατίνους Σταυροφόρους το 1204, και αγοραστεί τελικά από τον Λουδοβίκο τον Θ΄, βασιλιά της Γαλλίας.
Ανάγλυφη λειψανοθήκη από επίχρυσο ασήμι
που περιέχει κομμάτι από τον άρραφο χιτώνα του Χριστού.
Η λειψανοθήκη δωρήθηκε στην Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη
της Ιταλίας από την γαλλίδα βασίλισσα Ιωάννα της Ναβάρρας.
Η λειψανοθήκη κατασκευάστηκε στο Παρίσι στα τέλη του 13ου - αρχές 14ου αιώνα.
Το κομμάτι του άρραφου χιτώνα του Χριστού προερχόταν
από το θησαυρό της Sainte Chapelle στο Παρίσι, ενώ αρχικά
ο άρραφος χιτώνας του Χριστού βρισκόταν στην παλατινή εκκλησία
"Θεοτόκος του Φάρου" στην Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη, πριν δηωθεί
από τους Λατίνους Σταυροφόρους το 1204, και αγοραστεί τελικά
από τον
Λουδοβίκο τον Θ΄, βασιλιά της Γαλλίας.


Ο Φραγκίσκος της Ασίζης (1181 ή 1182 - 1226) είναι άγιος της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, ιδρυτής του Τάγματος των Φραγκισκανών και προστάτης άγιος της Οικολογίας (για την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία).


Ο Φραγκίσκος της Ασίζης προσευχόμενος (1580). Εργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου από τα πολλά που ζωγράφισε για τον Άγιο Φραγκίσκο.
Ο Φραγκίσκος της Ασίζης προσευχόμενος (1580).
Εργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου από τα πολλά που ζωγράφισε για τον Άγιο Φραγκίσκο.


Γεννήθηκε στην Ασίζη της Ιταλίας, από πλούσια οικογένεια. Κατά τη διάρκεια μιας αρρώστιας του είδε δύο όνειρα τόσο συγκλονιστικά, που τον οδήγησαν στην αμετάκλητη απόφαση να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στο έργο της φιλανθρωπίας. Στόχος της φροντίδας του ήταν οι φτωχοί και σε αυτούς έδειχνε έμπρακτα την αγάπη του. Ο Φραγκίσκος της Ασίζης κήρυξε την ισότητα, την ειρήνη, την περιφρόνηση του πλούτου και την υπεροχή της φτώχειας, την αγάπη προς όλα τα δημιουργήματα του Θεού, έμψυχα και άψυχα, και τη στοργή στους λεπρούς. Ο ίδιος κυκλοφορούσε ντυμένος με ένα χιτώνα, δεμένο στη μέση με ένα σκοινί (αυτό το είδος ενδυμασίας έχουν και σήμερα οι μοναχοί του τάγματός του).


Ο χιτώνας που φορούσε ο Φραγκίσκος της Ασίζης. Διατηρείται στην Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη της Ιταλίας.
Ο χιτώνας που φορούσε ο Φραγκίσκος της Ασίζης.
Διατηρείται στην Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη της Ιταλίας.


Για τρία χρόνια αποσύρθηκε στην ησυχία της ασκητικής ζωής, ώσπου το 1209 ίδρυσε χωριστό μοναχικό τάγμα. Το 1224, ύστερα από σαράντα ημέρες προσευχής και νηστείας, είδε να αποτυπώνονται πάνω στο σώμα του τα στίγματα των πληγών του Ιησού.

Η Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη της Ιταλίας έχει μερικές πολύ ενδιαφέρουσες λειψανοθήκες και μερικά σπουδαία κειμήλια. Μία μικρή μόνον επιλογή παρουσιάζεται παρακάτω από τα εκθέματα του οργανωμένου μουσείου του θησαυρού της.

Άποψη από το μουσείο του θησαυρού της Βασιλικής του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη της Ιταλίας.
Άποψη από το μουσείο του θησαυρού της Βασιλικής του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη της Ιταλίας.



Η Ασίζη της Ιταλίας.
Η Ασίζη της Ιταλίας.

Δείτε μερικά εκθέματα από τον θησαυρό της Βασιλικής του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης παρακάτω:


Σάββατο 13 Ιουλίου 2013

106 - Ο Σταυρός του Αγίου Ανδρέα στη Ρωσία, Ουκρανία και Λευκορωσία


Ο Σταυρός του Αποστόλου Ανδρέα του Πρωτόκλητου. http://leipsanothiki.blogspot.be/
Ο Σταυρός του Αποστόλου Ανδρέα του Πρωτόκλητου.

Την Πέμπτη 11 Ιουλίου 2013 μεταφέρθηκαν από την Πάτρα στην Ρωσία (Αγία Πετρούπολη) τα κατάλοιπα του χιαστού σταυρού πάνω στον οποίον μαρτύρησε ο Απόστολος Ανδρέας ο Πρωτόκλητος. 

Το επίσημο λογότυπο για τους εορτασμούς των 1025 χρόνων από την βάπτιση των Ρως. http://leipsanothiki.blogspot.be/
Το επίσημο λογότυπο
για τους εορτασμούς
των 1025 χρόνων
από την βάπτιση των Ρως.


Διαβάστε περισσότερα παρακάτω:


105 - Αγιορείτικος βυζαντινός σταυρός ευλογίας στην Ασίζη της Ιταλίας


Βυζαντινός σταυρός ευλογίας και αγιασμού του 15ου αιώνα. Προέρχεται από το Άγιον Όρος και δόθηκε ως δώρο για τη στέψη ή το γάμο (το πιθανότερο) του Βόριδος Γ', βασιλέα της Βουλγαρίας. Θα περάσει από τα χέρια της γυναίκας του, Τσαρίτσας Ιωάννας, στον επονομαζόμενο και ως "καλό Πάπα" Πάπα Ιωάννη ΚΓ' για να καταλήξει στην Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου, στην Ασίζη της Ιταλίας.
Βυζαντινός σταυρός ευλογίας και αγιασμού του 15ου αιώνα.
Προέρχεται από το Άγιον Όρος και δόθηκε ως δώρο για τη στέψη
ή το γάμο (το πιθανότερο) του Βόριδος Γ', βασιλέα της Βουλγαρίας.
Θα περάσει από τα χέρια της γυναίκας του, Τσαρίτσας Ιωάννας, στον επονομαζόμενο
και ως "καλό Πάπα" Πάπα Ιωάννη ΚΓ' για να καταλήξει στην Βασιλική
του Αγίου Φραγκίσκου, στην Ασίζη της Ιταλίας.



Προετοιμάζοντας μία ανάρτηση για τον θησαυρό της Βασιλικής του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη της Ιταλίας ήρθα αντιμέτωπος με έναν ωραιότατο ξυλόγλυπτο βυζαντινό σταυρό ευλογίας ή αγιασμού που σύμφωνα με τον κατάλογο "Assisi non più Assisi. Il tesoro della Basilica di San Francesco" είναι του 15ου αιώνα και προέρχεται από το Άγιον Όρος.

Ο σταυρός, εξαιρετικό δείγμα βυζαντινής αρχυροχρυσοχοΐας, είναι συρματερός που επενδύει ξυλόγλυπτο πυρήνα και είναι διακοσμημένος με χρυσό, ασήμι, κοράλλια, μαργαριτάρια και ημιπολύτιμους λίθους. Η κεντρική σκηνή παριστάνει την Σταύρωση του Χριστού (μπροστά) και την Βάπτιση (πίσω).
Ο σταυρός, εξαιρετικό δείγμα βυζαντινής αρχυροχρυσοχοΐας, είναι συρματερός που επενδύει ξυλόγλυπτο πυρήνα και είναι διακοσμημένος με χρυσό, ασήμι, κοράλλια, μαργαριτάρια και ημιπολύτιμους λίθους. Η κεντρική σκηνή παριστάνει την Σταύρωση του Χριστού (μπροστά) και την Βάπτιση (πίσω).

Ο σταυρός, εξαιρετικό δείγμα βυζαντινής αρχυροχρυσοχοΐας, είναι συρματερός που επενδύει ξυλόγλυπτο πυρήνα και είναι διακοσμημένος με χρυσό, ασήμι, κοράλλια, μαργαριτάρια και ημιπολύτιμους λίθους. Η κεντρική σκηνή παριστάνει την Σταύρωση του Χριστού (μπροστά) και την Βάπτιση (πίσω).
   
Πώς βρέθηκε εκεί;
   
Ο σταυρός αυτός ήταν δώρο των αγιορειτών μοναχών για τη στέψη του βασιλιά της Βουλγαρίας, Βόριδος του Γ’, που πραγματοποιήθηκε το 1918 ή, το πιθανότερο, δώρο γάμου στον ίδιο βασιλιά όταν παντρεύτηκε την Ιωάννα της Ιταλίας, τελευταία βασίλισσα (Τσαρίτσα) της Βουλγαρίας. Ο γάμος έγινε τον Οκτώβριο του 1930 στην Ασίζη της Ιταλίας σύμφωνα με το τυπικό της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας και ξάνα στη Σόφια της Βουλγαρίας με το τυπικό της Ορθόδοξης εκκλησίας. 






Ο ορθόδοξός της γάμος έφερε την Ιωάννα της Ιταλίας σε σύγκρουση με την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, αλλά οι καλές σχέσεις της με τον παπικό τότε απεσταλμένο (Nούντσιο) στην Βουλγαρία, Αρχιεπίσκοπο Angelo Roncalli, τον μετέπειτα Πάπα Ιωάννη ΚΓ’, την βοήθησαν ώστε να αποφύγει την ποινή excommunicatio της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Η Ιωάννα της Ιταλίας, η οποία έζησε
στην Πορτογαλία, από το 1946, όταν εκδιώχθηκε από την Βουλγαρία, μέχρι τον θάνατό της, το 2000, θα θαφθεί στην Ασίζη της Ιταλίας.

Ο αγιορείτικος βυζαντινός πολύτιμος σταυρός, άγνωστο πότε, θα βρεθεί στην κατοχή του Roncalli
(1881-1963), του γνωστού στην Ιταλία και με το στοργικό υποκοριστικό Il Papa Buono (= Ο καλός Πάπας), προφανώς δώρο από την Τσαρίτσα Ιωάννα, και θα δωρηθεί από τον Γραμματέα του Loris Capovilla στην Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη, το 1992, εις ανάμνηση των τριάντα χρόνων από την επίσκεψη του Πάπα Ιωάννη ΚΓ εκεί (1962). 
 
Δείτε και μερικά δείγματα σταυρών του 17ου και 18ου αιώνα από την Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους για σύγκριση:



Παρασκευή 12 Ιουλίου 2013

104 - Σπάνια κειμηλιακή βυζαντινή εικόνα από την Θεοτόκο του Φάρου



Η σπάνια κειμηλιακή βυζαντινή εικόνα του 12ου αιώνα. Κάποτε μέρος της διακόσμησης της εκκλησίας "Θεοτόκος του Φάρου" στην Κωνσταντινούπολη. Σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Φέρει κάτω δεξιά ενσωματωμένο λίθο από τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού.
Η σπάνια κειμηλιακή βυζαντινή εικόνα του 12ου αιώνα.
Κάποτε μέρος της διακόσμησης της εκκλησίας "Θεοτόκος του Φάρου"
στην Κωνσταντινούπολη. Σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.
Φέρει κάτω δεξιά ενσωματωμένο λίθο από τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού.


Η Θεοτόκος του Φάρου ήταν μία βυζαντική εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν κτισμένη στο νότιο τμήμα του Μεγάλου ή Ιερού Παλατίου των βυζαντινών αυτοκρατόρων (το εκτενές συγκρότημα ανακτόρων στην Κωνσταντινούπολη, που στέγαζε την αυτοκρατορική οικογένεια και τις διοικητικές υπηρεσίες κατά την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας), και ονομάστηκε έτσι λόγω του φάρου που βρίσκονταν δίπλα της ακριβώς. Στην εκκλησία ετούτη φυλάσσονταν η σημαντικότερη συλλογή χριστιανικών κειμηλίων όλου του κόσμου.


Τοπογραφική αναπαράσταση ενός μέρους από το Ιερό ή Μέγα Παλάτιον των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων στην Κωνσταντινούπολη. Η εκκλησία "Θεοτόκος του Φάρου" στην οποίαν συγκεντρώθηκαν σταδιακά τα σπουδαιότερα χριστιανικά κειμήλια όλου του κόσμου είναι η υπ' αριθμόν 37 στο κάτω μέρος του σχεδίου.
Τοπογραφική αναπαράσταση ενός μέρους από το Ιερό ή Μέγα Παλάτιον
των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων στην Κωνσταντινούπολη.
Η εκκλησία "Θεοτόκος του Φάρου" στην οποίαν συγκεντρώθηκαν σταδιακά
τα σπουδαιότερα χριστιανικά κειμήλια όλου του κόσμου
είναι η υπ' αριθμόν 37 στο κάτω μέρος του σχεδίου.

Κατά τη διάρκεια της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους Σταυροφόρους το 1204, η εκκλησία απέφυγε την καταστροφή και τη δήωση, αφού ο Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός κινήθηκε γρήγορα με τον στρατό του για να καταλάβει το Μεγάλο Παλάτι και έτσι τα χριστιανικά κειμήλια της εκκλησίας του Φάρου πέρασαν με ασφάλεια στα χέρια του νέου και πρώτου αυτοκράτορα της Λατινικής αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης Βαλδουίνου του Α΄.
 

Κατά τη διάρκεια όμως των επόμενων δεκαετιών τα ιερά κειμήλια θα διασκορπιστούν στην Δυτική Ευρώπη είτε ως δώρα σε ηγεμόνες και ανθρώπους με επιρροή είτε θα πωληθούν για να ενισχύσουν οικονομικά την ανεπαρκή σε ταμειακά διαθέσιμα Λατινική Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης.


Από εικονογραφήμένο γαλλικό χειρόγραφο του μέσου του 14ου αιώνα. Ο Λουδοβίκος Θ' , βασιλιάς της Γαλλίας, παραλαμβάνει ανυπόδητος, τον Ακάνθινο Στέφανο και τα άλλα λείψανα του Τιμίου Πάθους του Χριστού, που βρίσκονταν μέχρι τότε στην εκκλησία "Θεοτόκος του Φάρου" στην Κωνσταντινούπολη.
Από εικονογραφήμένο γαλλικό χειρόγραφο του μέσου του 14ου αιώνα.
Ο Λουδοβίκος Θ' , βασιλιάς της Γαλλίας, παραλαμβάνει ανυπόδητος,
τον Ακάνθινο Στέφανο και τα άλλα λείψανα του Τιμίου Πάθους του Χριστού,
που βρίσκονταν μέχρι τότε στην εκκλησία "Θεοτόκος του Φάρου" στην Κωνσταντινούπολη
.



Πολλά από αυτά, ιδιαίτερα αυτά που αφορούσαν το Πάθος του Χριστού, αποκτήθηκαν σε αστρονομική για την εποχή τιμή από τον Λουδοβίκο τον Θ΄ ή Άγιο Λουδοβίκο, βασιλιά της Γαλλίας, ο οποίος για να τα στεγάσει έχτισε το γοτθικό αντίστοιχο της εκκλησίας του Φάρου, την Sainte-Chapelle στο Παρίσι.
  

Από τα κειμήλια αυτά που προέρχονταν από την εκκλησία του Φάρου μόνο τέσσερα επιβίωσαν την καταστροφή των χριστιανικών κειμηλίων και λειψάνων από τους γάλλους επαναστάτες κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης: ο Ακάνθινος Στέφανος του Χριστού, ένα μεγάλο τεμάχιο Τιμίου Ξύλου, ήλος της Σταύρωσης (τώρα όλα αυτά στο Θησαυρό της Παναγίας των Παρισίων) και μία εικόνα με ενσωματωμένο λίθο από τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού (τώρα στο Μουσείο του Λούβρου).


Τρία σπουδαία χριστιανικά κειμήλια της Παναγίας των Παρισίων, κάποτε στην Θεοτόκο του Φάρου: Ο Ακάνθινος Στέφανος, Τίμιο Ξύλο και Ήλος της Σταύρωσης.
Τρία σπουδαία χριστιανικά κειμήλια της Παναγίας των Παρισίων,
κάποτε στην Θεοτόκο του Φάρου:
Ο Ακάνθινος Στέφανος, Τίμιο Ξύλο (μέσα στην οριζόντια θήκη)
και Ήλος της Σταύρωσης (μέσα στην κάθετη θήκη).
Τα δύο καρφιά αρστερά και δεξιά της θήκης με τον ήλο της
Σταύρωσης
είναι μεσαιωνικά αντίγραφα του πραγματικού (τρίτης κατηγορίας λείψανα

σύμφωνα με την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, δηλαδή λείψανα που ήρθαν σε
επαφή με πραγματικά λείψανα πρώτης κατηγορίας).
    
Διαβάστε περισσότερα για την εικόνα παρακάτω και δείτε αναλυτικές φωτογραφίες.


Πέμπτη 11 Ιουλίου 2013

103 - Τίμιο Ξύλο στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης


Ανάμεσα στις συλλογές του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης (Metropolitan Museum of Art, γνωστό και ως The Met) που ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα μουσεία τέχνης στον κόσμο υπάρχουν και δύο σταυροθήκες με Τίμιο Ξύλο.  

1.
   
Σταυροθήκη με Τίμιο Ξύλο, περίπου 1180.
Κατασκευάστηκε στη Λιμόζ της Γαλλίας.
Επίχρυσο ασήμι, ορεία κρύσταλλος, πολύτιμες πέτρες.
Συνολικές διαστάσεις της σταυροθήκης: 29,8 x 12,5 x 2,5 εκ.

 
Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης

 
Περισσότεροι από εξήντα πολύτιμοι λίθοι διακοσμούν αυτήν την διπλής όψης σταυροθήκη, η οποία ενσωματώνει επίσης μικροτεμάχια αγίων λειψάνων. Μικρά τεμάχια από τον Τίμιο Σταυρό βρίσκονται επίσης ενσωματωμένα στην ορθογώνια θήκη στο επάνω μέρος του σταυρού. Επιγραφές στις πλευρές των οριζόντιων, αλλά και του κάθετου βραχίονα ταυτοποιούν τα άγια μικρολείψανα που είναι ακόμα ορατά πίσω από τα κομμάτια της ορείας κρυστάλλου: λείψανα διαφόρων αγίων των πρωτοχριστιανικών αιώνων και πέτρες από τη Βηθλεέμ, το Γολγοθά, τον τάφο του Χριστού και τον τάφο της Παναγίας.

2.
  
Σταυροθήκη με Τίμιο Ξύλο, περίπου 1366 - 1400.
Κατασκευάστηκε στην Ιταλία.
Σμάλτο, επίχρυσο ασήμι, ασήμι, ορεία κρύσταλλος, γυαλί, σίδηρος.
Συνολικές διαστάσεις της σταυροθήκης: 74,3 x 41,9 εκ.
 
 

Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης
 

Η ορεία κρύσταλλος στο κέντρο προστατεύει και μεγεθύνει ένα μικρό κομμάτι Τιμίου Ξύλου. Η σταυροθήκη είναι πολυτελώς διακοσμημένη με εικόνες από τη ζωή του Ιησού από τη μία πλευρά, και εικόνων που συνδέονται με τον Άγιο Φραγκίσκο, από την άλλη. Πολλές αδελφότητες Φραγκισκανών μοναχών στην Ιταλία ανέθεταν έργα τέχνης στα οποία χρησιμοποιείται τέτοιο ημιδιαφανές σμάλτο, το οποίο λαμπυρίζει όπως το βιτρό.
   
Δείτε περισσότερες και πιο λεπτομερείς φωτογραφίες και από τις δύο σταυροθήκες στη συνέχεια.

Τρίτη 9 Ιουλίου 2013

102 - Καθημερινά θαύματα - τα μεξικάνικα ex-votos



ex-voto
Μεξικάνικο ex-voto του 1942. Δύο γυναίκες θα γλυτώσουν τελικά από απόπειρα ληστείας εναντίον τους
και θα αφιερώσουν αυτό το ex-voto στην Παρθένο, ως δείγμα ευγνωμοσύνης και αφοσίωσης.

Τα μεξικάνικα ex-votos  είναι αναθήματα πιστών σε έναν άγιο ή αγία ή ακόμα και στον Θεό. Ένα ex-voto (από τα λατινικά που θα πει "εξ όρκου") δημιουργείται όταν οι προσευχές ενός ατόμου για ένα θαύμα εισακούονται. Μετά την πραγματοποίηση του θαύματος, ο ιδιώτης θα αναθέσει σε έναν τοπικό καλλιτέχνη να δημιουργήσει έναν μικρό πίνακα, σε καμβά ή συνήθως σε λαμαρίνα (κασσίτερο), που θα αναρτηθεί στην τοπική εκκλησία ως δημόσια μαρτυρία ευγνωμοσύνης, πίστης και αφοσίωσης. 


ex-voto
Μεξικάνικο ex-voto του 1948. Σωτηρία μετά από πέσιμο από ψηλή σκάλα.


Τα ex-votos αποτελούνται συνήθως από τρία βασικά στοιχεία: την εικονογραφική αφήγηση του θαύματος, τον επικληθέντα άγιο, συνήθως να υπερίπταται μέσα σε σύννεφα, με την χάρη του οποίου το θαύμα επιτελέστηκε, και την περιγραφή του θαύματος με λέξεις, συνήθως στο κάτω μέρος του ex-voto, με τις οποίες δηλώνεται η ευγνωμοσύνη και η αφοσίωση του πιστού στον άγιο. Παραλλαγές αυτού του μοτίβου υπάρχουν πολλές, αλλά τα κεντρικά στοιχεία παραμένουν τα ίδια.


ex-voto
Αυστριακό ex-voto του 1767. Σωτηρία μετά από πέσιμο από ψηλή σκάλα.

Ξεκίνησαν από την Ιταλία τον 15ο αιώνα, ως μία στατική εικόνα ενός αγίου ή αγίας, αλλά γρήγορα θα λάβουν τα εικονογραφικά χαρακτηριστικά που συναντώνται σήμερα, δηλαδή την εικονογραφική περιγραφή του θαύματος. Θα επεκταθούν σταδιακά σε ολόκληρη την Ευρώπη, κυρίως τον 16ο αιώνα, και διαμέσου της Ισπανίας θα περάσουν στη Λατινική και Νότια Αμερική, όπου θα βρουν μεγάλη διάδοση και θα αποκτήσουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως η χρήση έντονων χρωμάτων και μια παιδικού τύπου απλοϊκότητα στην εικονογράφηση του θέματος (Ναΐφ).


ex-voto
Σωτηρία παιδιού από αρρώστια.

Τα ex-votos δεν είναι μόνο σύμβολα πίστης και αφοσίωσης, αλλά ταυτόχρονα και ιστορικές μαρτυρίες της καθημερινής ζωής των προηγούμενων αιώνων ή ακόμα και αντικείμενα τέχνης, στην περίπτωση που δημιουργήθηκαν από γνωστούς καλλιτέχνες, όπως για παράδειγμα η Φρίντα Κάλο (Frida Kahlo).

Σήμερα τα μουσεία της Δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής σχηματίζουν συλλογές από ex-votos και πολύ συχνά πραγματοποιούν εκθέσεις με αυτό το αντικείμενο, αλλά και πολλοί γνωστοί καλλιτέχνες ζωγραφίζουν ex-votos (ακόμα και χωρίς χριστιανικό περιεχόμενο) και τα αφήνουν κρυφά σε διάφορες εκκλησίες και παρεκκλήσια.
Ας δούμε τώρα μερικά παραδείγματα που αφορούν: προβλήματα στο σπίτι, προβλήματα από εισβολή ζώων στο σπίτι, εκνευρισμός από ζώα στο σπίτι, προβλήματα με ζώα έξω από το σπίτι, πολυφαγία, βία από συνανθρώπους, ατυχήματα, ιατρικά και μερικά σύγχρονα.


Δευτέρα 8 Ιουλίου 2013

101 - Εκκλησιαστικά αντικείμενα στο παγκόσμιο διαδίκτυο (BEWEB)


Βυζαντινή λειψανοθήκη του 11ου-12ου αιώνα με το αριστερό χέρι της Αγίας 'Αννας που το κατέχει η Αρχιεπισκοπή της Γένοβας.
Βυζαντινή λειψανοθήκη του 11ου-12ου αιώνα με το αριστερό χέρι της Αγίας 'Αννας
που το κατέχει η Αρχιεπισκοπή της Γένοβας.

Τα εκκλησιαστικά αντικείμενα στο παγκόσμιο διαδίκτυο είναι μία πρωτοβουλία των Ιταλικών Καθολικών Επισκοπών να ψηφιοποιήσουν τα αντικείμενα εκκλησιαστικής τέχνης που κατέχουν και να τα κάνουν προσιτά στο ευρύτερο κοινό μέσω του παγκόσμιου διαδικτύου.


Η διαδικτυακή πύλη BeWeB.
Η διαδικτυακή πύλη BeWeB.


Για αυτό το σκοπό έχουν δημιουργήσει μία διαδικτυακή πύλη (portal) με την επωνυμία BEWEB (= beni ecclesiastici in web). Σύμφωνα με το BEWEB, υπάρχουν ήδη 3.489.703 εγγραφές στη βάση δεδομένων, εκ των οποίων οι 1.800.972 εγγραφές είναι οριστικές, ενώ άλλες 1.688.731 εγγραφές βρίσκονται στη διαδικασία συμπλήρωσης και οριστικής καταγραφής. Οι εγγραφές βεβαίως αφορούν αντικείμενα που κατέχουν οι Ιταλικές Επισκοπές και αφορούν αντικείμενα με ιστορική και καλλιτεχνική σημασία. Σε αυτά τα αντικείμενα περιλαμβάνονται και οι κάθε είδους λειψανοθήκες και σταυροθήκες.


Η διαδικτυακή πύλη BeWeB.
Η διαδικτυακή πύλη BeWeB.

Η πρωτοβουλία είναι άξια επιβράβευσης και η λειψανοθήκη κάνει συστηματική χρήση της βάσης δεδομένων της BEWEB παρόλο που είναι σχετικά δύχρηστη. Για παράδειγμα η αναζήτηση δουλεύει μόνο στα ιταλικά και οι φωτογραφίες είναι πολύ χαμηλής ανάλυσης. Παρόλα αυτά όμως η αναζήτηση επιστρέφει πολλές φορές ...εκπλήξεις.



Κυριακή 7 Ιουλίου 2013

100 - Ο θησαυρός του Καθεδρικού Ναού των Βρυξελλών

Στην ανάρτηση 93 - Το μεγαλύτερο τεμάχιο Τιμίου Ξύλου στον κόσμο είχαμε δει ένα σπουδαίο έκθεμα από τον Θησαυρό του Καθεδρικού Ναού της πόλης των Βρυξελλών που τιμάται στο όνομα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και της Αγίας Γουδούλης (680-714). Tον Τίμιο Σταυρό που ονομάζεται και σταυρός του Drahmal από τον κατασκευαστή του ασημένιου "πουκάμισου" που τον περιέβαλλε αρχικά.


Ο Τίμιος Σταυρός των Βρυξελλών ή σταυρός του Drahmal. Το ασημένιο "πουκάμισο" που τον καλύπτει φέρει επιγραφές στα αρχαία Αγγλικά, ανάμεσα στις οποίες και η ακόλουθη: + ROD IS MIN NAMA, CEO IC RICNE CYNINC BAER BYFICYNDE, BLODE BESTEMED (= Σταυρός είναι το όνομά μου, κάποτε έναν Βασιλιά κρατούσα δυνατά, που έτρεμε καθώς το αίμα του κυλούσε).
Ο Τίμιος Σταυρός των Βρυξελλών ή σταυρός του Drahmal.
Το ασημένιο "πουκάμισο" που τον καλύπτει φέρει επιγραφές στα αρχαία Αγγλικά,
ανάμεσα στις οποίες και η ακόλουθη:
+ ROD IS MIN NAMA, CEO IC RICNE CYNINC BAER BYFICYNDE, BLODE BESTEMED
(= Σταυρός είναι το όνομά μου,
κάποτε έναν Βασιλιά κρατούσα δυνατά,
που έτρεμε καθώς το αίμα του κυλούσε).



Εκτός όμως από αυτόν τον Τίμιο Σταυρό, ο θησαυρός περιέχει και άλλα ενδιαφέροντα εκθέματα που θα δούμε παρακάτω.


Ο Καθεδρικός Ναός των Βρυξελλών. Το πιο αξιόλογο οικοδόμημα γοτθικής αρχιτεκτονικής της Βραβάντης (Brabant). Οι στέψεις και οι επικήδειες τελετουργίες των μελών του βασιλικού οίκου του Βελγίου τελούνται εδώ.
Ο Καθεδρικός Ναός των Βρυξελλών.
Το πιο αξιόλογο οικοδόμημα γοτθικής αρχιτεκτονικής της Βραβάντης (Brabant).
Οι στέψεις και οι επικήδειες τελετουργίες
των μελών του βασιλικού οίκου του Βελγίου τελούνται εδώ.


Βρυξέλλες, Βέλγιο.
Βρυξέλλες, Βέλγιο.



Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...