24 - Το καρφί της Σταύρωσης του θησαυρού της Θεοφανούς Σκλήραινας, αυτοκράτειρας των Γερμανών

Καρφί της Σταύρωσης από τον λεγόμενο θησαυρό της Θεοφανούς.
Μέρος της προίκας μιας δωδεκαετούς βυζαντινής πριγκιποπούλας

που στάλθηκε στη Γερμανία για να παντρευτεί και να καταλήξει

αυτοκράτειρα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και να κυβερνήσει
με σιδερένια πυγμή.

Ο θησαυρός της Θεοφανούς αποθησαυρίζεται
στο Essen της Γερμανίας.

Η Θεοφανώ Σκλήραινα (960 - θαν. 15 Ιουνίου 991) ή Θεοφανώ της Γερμανίας γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και ήταν η σύζυγος του Όθωνα Β', αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και μητέρα του Όθωνα Γ΄, του επονομαζόμενου και "θαύμα του κόσμου". 

Άγαλμα της Θεοφανούς στην εκκλησία του Αγίου Διονυσίου,
Eschwege Γερμανία.

Ο Όθων Α΄ είχε ζητήσει μια βυζαντινή πριγκίπισσα για να νυμφευφθεί το γιο του, τον Όθωνα Β', έτσι ώστε να επισφραγιστεί μια συνθήκη μεταξύ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μετά από έναν αποτυχημένο πρώτο γύρο διαπραγματεύσεων με τον Νικηφόρο Β' Φωκά, ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιωάννης Β' Τσιμισκής έστειλε την ανιψιά του Θεοφανώ, η οποία έφτασε με κάθε μεγαλοπρέπεια το 972, με συνοδεία και φέροντας μεγάλο θησαυρό ως δώρο, σε ηλικία 12 ετών.

Η Ευρώπη το 965. Στο κέντρο με κόκκινο χρώμα η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

  

Σύμφωνα με τον ιστορικό Thietmar, αυτό δεν άρεσε στον Όθωνα Α΄ επειδή η Θεοφανώ δεν ήταν πριγκίπισσα αλλά ανιψιά του αυτοκράτορα. Η Θεοφανώ προσδιορίζεται στη σύμβαση του γάμου της ως neptis (δηλαδή ανιψιά ή εγγονή) του αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή.

Το γαμήλιο σύμφωνο της Θεοφανούς.

  

Η Θεοφανώ ήταν, ωστόσο, από διακεκριμένη ευγενή οικογένεια. Πρόσφατη έρευνα έχει καθιερώσει την Θεοφανώ ως κόρη της Σοφίας Φωκά, ξαδέρφης του Τσιμισκή και ανιψιά του Νικηφόρου Φωκά.

Ο Ιησούς Χριστός στέφει και ευλογεί τον Όθωνα Β' και την Θεοφανώ.
Βυζαντινή μικροτεχνία σε ελεφαντόδοτο, Μουσείο de Cluny, Παρίσι, Γαλλία.

 

Γεγονός ήταν ότι αντιμετωπίστηκε άσχημα από τους Γερμανούς. Ο Βενεδικτίνος χρονογράφος 'Αλπερτ του Μετς την περιγράφει ως μία δυσάρεστη γυναίκα που μιλούσε πολύ. Επικρινόταν επίσης για παρακμιακή συμπεριφορά, αφού ήθελε να κάνει μπάνιο κάθε μέρα και να φορά πολυτελή φορέματα και κοσμήματα, αλλά προσδιορίστηκε επίσης με τον τίτλο του πρώτου ανθρώπου που εισήγαγε το πηρούνι στην Δυτική Ευρώπη. Οι χρονογράφοι περιγράφουν με ζωηρά χρώματα την κατάπληξη των Γερμανών, όταν "η Θεοφανώ χρησιμοποιούσε ένα διπλό χρυσό δόντι για να φέρει το φαγητό στο στόμα της", αντί να χρησιμοποιεί τα χέρια της όπως ήταν ο κανόνας.

Ασημένιο βυζαντινό πηρούνι. Η μία άκρη σχηματίζει οπλή ζώου.

    

Η Θεοφανώ και ο Όθων Β' παντρεύτηκαν από τον Πάπα Ιωάννη ΙΓ' στις 14 Απριλίου 972 και η Θεοφανώ στέφθηκε αυτοκράτειρα την ίδια μέρα στη Ρώμη. Ο Όθων Β', ο άντρας της, πέθανε ξαφνικά στις 7 Δεκεμβρίου του 983, όταν η Θεοφανώ ήταν μόλις 23 χρονών.

Το κάλυμμα ενός από τα πολλά Ευαγγέλια που έφερε μαζί της ως προίκα η μικρή Θεοφανώ
ή κατασκευάστηκαν κατά εντολή της όταν έγινε τελικά αυτοκράτειρα.
Στο κάτω μέρος μπροστά στον Ιησού Χριστό...

...η Θεοφανώ προσκυνά και προσφέρει αυτό το ίδιο ευαγγέλιο στον Ιησού Χριστό.
Συνεπικουρείται δεξιά και αριστερά από τους αγίους S. WALDBURG και S. PINNOSA (επιγραφές).

Λεπτομέρεια της πιο πάνω εικόνας.

Το πίσω μέρος της στάχωσης του ευαγγελίου.

 Μέχρι τότε η Θεοφανώ είχε καταφέρει να γεννήσει πέντε παιδιά:

- την Σοφία Α' (975 – 1039), που θα γίνει ηγουμένη του Γκάντερσχαϊμ και του Έσσεν,

- την Αδελαΐδα Α' (977-1040), επίσης ηγουμένη του Κουέντλινμπουργκ και Γκέντερσχαϊμ,

- την Ματίλντα (979 –1025),

- τον Όθωνα Γ΄(980 – 1002),

- μία κόρη, δίδυμη αδελφή του Όθωνα Γ΄, η οποία πέθανε το 980.

Μερικές μέρες μετά τον θάνατο του άντρα της, τα Χριστούγεννα του 983, η Θεοφανώ θα δει το παιδί της, 3 χρονών, να ανακηρύσσεται αυτοκράτορας και την ίδια να κυβερνά ως Αυτοκράτειρα Κηδεμόνας στη θέση του γιου της. Ο γιος της θα απαχθεί από τον Δούκα της Βαυαρίας, Ερρίκο τον ΙΙ, αλλά τελικά θα υποχρεωθεί να τον επιστρέψει στα χέρια της μητέρας του. Η Θεοφανώ θα κυβερνήσει την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μέχρι τον θάνατό της, το 991, όταν ήταν μόλις 31 χρονών.

THEOPHANU IMPERATRIX (=ΘΕΟΦΑΝΩ ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑ) 960-991

Ο χρονικογράφος Thietmar θα γράψει γι' αυτήν "Αν και η Θεοφανώ ήταν του αδύναμου φύλου, μετριοπαθής, αλλά αξιόπιστη και με καλούς τρόπους, θα προστατέψει τελικά την βασιλική εξουσία για τον γιο της με ανδρική πυγμή, όντας φίλη με τους τίμιους, αλλά τρομερή με τους επαναστάτες και αντίθετους".

Όταν πέθανε και επειδή ο Όθων ΙΙΙ ήταν ακόμα παιδί, η γιαγιά του, η Αδελαΐδα της Ιταλίας, θα αναλάβει την βασιλεία μέχρι ο Όθωνας ΙΙΙ να γίνει αρκετά ώριμος ώστε να αναλάβει αυτός.

Η σαρκοφάγος της Θεοφανούς στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος, Κολωνία, Γερμανία.

DOMINA THEOPHANU IMPERATRIX (= ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΘΕΟΦΑΝΩ ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑ)

Από την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος στην Κολωνία.
Η Θεοφανώ έφερε μαζί της στη Γερμανία και λείψανα του Αγίου Παντελεήμονος.

Ανάμεσα στα αντικείμενα που έφερε μαζί με την προίκα της ήταν και ένα καρφί της Σταύρωσης, καθώς και ένας σταυρός με τεμάχιο Τιμίο Ξύλου. Όλα τα αντικείμενα του επονομαζόμενου "θησαυρού της Θεοφανούς" εκτίθενται τώρα στο Essen της Γερμανίας, στο θησαυροφυλάκειο του καθεδρικού ναού της πόλης.

Το καρφί της Σταύρωσης από τον λεγόμενο θησαυρό της Θεοφανούς.

Το καρφί της Σταύρωσης από τον λεγόμενο θησαυρό της Θεοφανούς.
Έχουν γίνει περαιτέρω διακοσμήσεις και ανακαινίσεις της θήκης
κατά τη διάρκεια της ιστορικής της πορείας.

Το καρφί διακρίνεται καθαρά στο εσωτερικό της θήκης από ορεία κρύσταλλο.

Το καρφί της Σταύρωσης από τον λεγόμενο θησαυρό της Θεοφανούς.

Λεπτομέρεια της διακόσμησης.

Σταυροθήκη της Θεοφανούς που φέρει τεμάχιο Τιμίου Ξύλου.