604 - Μαλλιά Χριστού στην πόλη Κόρτρεϊκ του Βελγίου

Κειμήλιο με μαλλιά Χριστού στην πόλη Κόρτρεϊκ του Βελγίου

Στην πόλη Κόρτρεϊκ, στην επαρχία της Δυτικής Φλάνδρας του Βελγίου (φλαμανδικά Kortrijk, γαλλικά Courtrai, παλαιότερη ονομασία στα ελληνικά Κορτεριακόν), και στον ναό Onze-Lieve-Vrouwekerk, αφιερωμένο στην Θεοτόκο, στο κέντρο αυτής της πόλης, αποθησαυρίζεται ένα σπάνιο κειμήλιο. 

Εντός κρυστάλλινης κυλινδρικής θήκης που στα άκρα της έχει χρυσές κορώνες φυλάσσονται μαλλιά Χριστού. Σύμφωνα με την τρέχουσα παράδοση, το κειμήλιο δωρίστηκε από τον κόμη της Φλάνδρας Φίλιππο της Αλσατίας (1142 – 1191), ο οποίος το έφερε από τους Αγίους Τόπους. 

Μαλλιά Χριστού;

Ο Φίλιππος της Αλσατίας ήταν σταυροφόρος, πήγε στην Παλαιστίνη δύο φορές, και μάλιστα πέθανε στην πολιορκία της Άκρας, στις 1 Αυγούστου 1191, όταν θανατηφόρα επιδημία πανώλης χτύπησε όλο τον στρατό του όπως και τον ίδιο. 

Η πόλη Κόρτρεϊκ του Βελγίου

Πηγή του φωτογραφικού υλικού: Αρχείο της πόλης Κόρτρεϊκ

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες παρακάτω:

Η κυλινδρική θήκη με το κειμήλιο των μαλλιών του Χριστού

Παρόλο που η τρέχουσα παράδοση αποδίδει το κειμήλιο στον σταυροφόρο κόμη της Φλάνδρας Φίλιππο της Αλσατίας, είναι πιθανότερο αυτό να προέρχεται από τον Βαλδουίνο Α΄ της Κωνσταντινούπολης, επίσης από τον Οίκο της Φλάνδρας, έναν από τους ηγέτες της Δ΄ Σταυροφορίας και πρώτο Λατίνο Αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης. 

Το κειμήλιο των μαλλιών του Χριστού σε νεογοτθική λειψανοθήκη

Επειδή ο Βαλδουίνος Α΄ ίδρυσε την εκκλησία Onze-Lieve-Vrouwekerk της πόλης Κόρτρεϊκ, το 1199, όπου και αποθησαυρίζεται και το κειμήλιο των μαλλιών του Χριστού, αρκετά χρόνια δηλαδή μετά τον θάνατο του Φιλίππου της Αλσατίας, και εκτός αυτού, όπως έχει αποδειχθεί σήμερα, και το λείψανο του αίματος του Χριστού που βρίσκεται στην Βασιλική του Αγίου Αίματος (Basiliek van het Heilig Bloed), στην πόλη Μπρυζ του Βελγίου, πενήντα περίπου χιλιόμετρα μακριά από την πόλη Κόρτρεϊκ, προέρχεται από αυτόν, αν και αποδίδεται κατά παράδοση σε έναν άλλο κόμη της Φλάνδρας, επίσης σταυροφόρο, τον Τιερί της Αλσατίας (περ. 1100 -1168).

Για ο αίμα του Χριστού στη Μπρυζ του Βελγίου, δες 15 - Το Άγιο Αίμα του Ιησού Χριστού στο Βέλγιο.

Μαλλιά και αίμα Χριστού στο Βέλγιο

Τι ήταν όμως αυτό που συνέδεσε την προέλευση αυτών των κειμηλίων με τους Αγίους Τόπους; Η δόξα ίσως των πρώτων Σταυροφοριών για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων σε σχέση με το αποτέλεσμα της Δ’ σταυροφορίας, όταν τα υλικά συμφέροντα οδήγησαν στην κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, στις σφαγές χριστιανών από χριστιανούς, και στη δήωση των θρησκευτικών και όχι μόνο θησαυρών της;

Υπήρχε όμως κειμήλιο με μαλλιά Χριστού στην Κωνσταντινούπολη; 

Ο Rigord (στα λατινικά Rigordus) ήταν μοναχός της μονής του Σαιν-Ντενί, έξω από το Παρίσι, γιατρός και χρονικογράφος. Έγραψε ένα χρονικό της βασιλείας του Φιλίππου Β’ της Γαλλίας από το 1186 έως το 1208, στα λατινικά, το Gesta Philippi Augusti Francorum Regis, βασισμένο στη δική του εμπειρία ως μάρτυρας των γεγονότων, αλλά κυρίως χάρη σε μεγάλο αριθμό επίσημων εγγράφων και επιστολών. 

Το 1205 ήταν παρών στην κατάθεση (μετακομιδή), στη Βασιλική του Σαιν-Ντενί, των λειψάνων που έλαβε ο Φίλιππος Β' από τον Βαλδουίνο Α' της Κωνσταντινούπολης και προέρχονταν από την Θεοτόκο του Φάρου που ήταν κτισμένη στο νότιο τμήμα του Μεγάλου ή Ιερού Παλατίου των βυζαντινών αυτοκρατόρων. Στη βυζαντινή αυτή εκκλησία φυλάσσονταν η σημαντικότερη συλλογή χριστιανικών κειμηλίων όλου του κόσμου (δες περισσότερα: 111 - Τα ιερά κειμήλια της Θεοτόκου του Φάρου στη βυζαντινή Κωνσταντινούπολη).

Σύμφωνα με τον Rigord, τα κειμήλια που έλαβε ο Φίλιππος Β’ της Γαλλίας ήταν: 

…scilicet de sancta cruce, in qua salvator mundi pependit, ad quantitatem unius pedis in longum, in grossum quantum aliquis claudere manupotest, juncto pollici indice; de capillis domini nostri Jesu Christi pueri; de spinea corona Domini spinam unam; costam unam sancti Philippi apostoli cum uno dente ipsius; de panno lineo albo in quo involutus fuit Salvator in presepio; de purpureo indumento ipsius…, 

δηλ.

1 ένα κομμάτι από το Τίμιο Ξύλο, στο οποίο κρεμάστηκε ο Σωτήρας του κόσμου, μήκους περίπου ενός ποδιού και μεγέθους που κάποιος θα μπορούσε να το περικυκλώσει μεταξύ αντίχειρα και δείκτη

2 μερικά μαλλιά του Κυρίου μας Ιησού Χριστού όταν ήταν παιδί

3 μία ιερά άκανθα από τον Ακάνθινο Στέφανο 

4 ένα πλευρό του αγίου αποστόλου Φιλίππου και ένα από τα δόντια του

5 ένα κομμάτι από το λευκό λινό ύφασμα στο οποίο ήταν τυλιγμένος ο Σωτήρας στην φάτνη και

6 ένα κομμάτι από τον πορφυρό χιτώνα. 

Διαβάστε την αγγλική μετάφραση του συγκεκριμένου αποσπάσματος από το λατινικό πρωτότυπο παρακάτω (από το βιβλίο The Deeds of Philip Augustus: An English Translation of Rigord's "Gesta Philippi Augusti", Cornell University Press, 2022).

[153] In the year of our Lord 1205, Philip, king of the Franks, as a pledge of his affection and love, conveyed to the church of the Blessed Denis the Areopagite, with dreadful reverence, having fasted and prayed, the most precious relics which Baldwin, emperor of Constantinople, had received from the holy chapel of the emperors, which they called the Boucoleon; specifically, a piece of the Holy Cross from which the Savior of the world hung, about a foot in length and of a size that someone could encircle it between thumb and index finger; some hair of our Lord Jesus Christ when he was a boy; a single thorn from our Lord’s Crown of Thorns; a rib of the holy apostle Philip with one of his teeth; a piece of the white linen cloth in which the Savior was wrapped in his cradle; a piece of his purple robe. The Cross was placed in a precious gem-encrusted golden reliquary made to its dimensions. The other relics listed were placed and are kept in another golden casket. The most Christian king of the Franks gave over all of these relics by his own hand to Henry, abbot of the Blessed Denis, at Paris seven before the Ides of June. The abbot received them with tears of joy in his eyes. And enthralled by royal generosity, singing psalms and prayers, he proceeded to the Lendit. There a procession of monks of the Blessed Denis, dressed in silk albs and cloaks, barefoot, met them with all the clergy and people. After a blessing with the relics was given there, with hymns and prayers and the ringing of all the bells, they were stored in the church of the thrice-Blessed Denis in large reliquaries covered with pure gold and precious gems, above the bodies of the holy martyrs, with the head of the most precious martyr Denis and the scapula of Saint John the Baptist.

Blessed be God in all things who granted to me, his servant, though unworthy and a frail sinner, now entering old age, to behold these things by divine goodness.

Άρα μαρτυρείται ότι στο παρεκκλήσιο των αυτοκρατόρων, στη Θεοτόκο του Φάρου, αποθησαυριζόταν και κειμήλιο μαλλιών του Χριστού, μαλλιά που κόπηκαν όταν ο Χριστός ήταν παιδί. Και ίσως ο Βαλδουίνος Α΄ της Κωνσταντινούπολης κράτησε ένα κομμάτι για το εαυτό του, για να το δωρίσει στην εκκλησία που ο ίδιος ίδρυσε εκεί στα δικά του μέρη.

Αν το κειμήλιο είναι παλαιό, γεννούνται δύο ερωτήματα. Διατηρούνται τα μαλλιά για καιρό, και αν ναι, διατηρούν το χρώμα τους; 

Και για τα δύο ερωτήματα, η απάντηση πρέπει να είναι καταφατική. Γνωρίζουμε ότι διατηρούνται μαλλιά στο φυσικό τους χρώμα σε διάφορα μουσεία και συλλογές. Στη λειψανοθήκη πχ δημοσιεύσαμε φωτογραφίες από δείγματα μαλλιών σε εγκόλπια και προθήκες από διάφορα μουσεία, όπως της Λουκρητίας Βοργίας, της Μαρίας Τυδώρ της Γαλλίας, του Λόρδου Βύρωνα, του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου και της Μαρίας Αντουανέτας (δες στο τέλος αυτής της ανάρτησης: 40 - Το φυλαχτό του Καρλομάγνου).

Το κειμήλιο των μαλλιών του Χριστού παραμένει μέχρι σήμερα στην εκκλησία Onze-Lieve-Vrouwekerk της πόλης Κόρτρεϊκ του Βελγίου. Υπήρξε για αιώνες το πολυτιμότερο θρησκευτικό κειμήλιο της πόλης και εορταζόταν κάθε χρόνο με πάνδημη περιφορά στους δρόμους της πόλης μέχρι το 1964, όταν οι περιφορές και οι τιμές σταμάτησαν. 

Αφίσα για την περιφορά του κειμηλίου των μαλλιών του Χριστού

Αφίσα για την περιφορά του κειμηλίου των μαλλιών του Χριστού

Αφίσα για την περιφορά του κειμηλίου των μαλλιών του Χριστού

Δείτε επίσης στιγμιότυπα από την περιφορά του κειμηλίου τη δεκαετία του 50 εδώ, όπου ίσως, ανάμεσα στο κοινό, υπήρχαν και Έλληνες ανθρακωρύχοι.

Σήμερα, σε μια πόλη που ένα μεγάλο ποσοστό των κατοίκων της είναι αλλόθρησκο, στη ραγδαία αποχριστιανοποίηση της Ευρώπης και στη συνεπακόλουθη αποϊεροποίηση των θρησκευτικών της κειμηλίων, το κειμήλιο των μαλλιών του Χριστού, πιθανότατα βυζαντινής προέλευσης, έχει κρυφτεί από τα μάτια του κόσμου, στριμωγμένο ταπεινά ανάμεσα σε άλλα αντικείμενα, σε κάποιο συρτάρι κάποιου επίπλου της εκκλησίας, και λίγο θυμίζει πια την παλιά του δόξα, όταν η γυάλινη επιφάνεια της κυλινδρικής του θήκης αντανακλούσε τα έκπληκτα πρόσωπα των προσκυνητών μπροστά σε αυτό το αρχαίο κειμήλιο του Μεγάλου Ταπεινού, του Υιού του Ανθρώπου.

Περισσότερα:

Δείτε επίσης λείψανο μαλλιών του Χριστού σε Αγιορείτικη Σταυροθήκη: 338 - Τίμιο Ξύλο από την Ιερά Μονή Βατοπαιδίου Αγίου Όρους (1)