40 - Το φυλαχτό του Καρλομάγνου

Το φυλαχτό του Καρλομάγνου.
Διακρίνεται καθαρά ο Τίμιος Σταυρός.

O Καρλομάγνος ή Κάρολος ο Μέγας (742 ή 747 – 28 Ιανουαρίου 814) (Γερμανικά: Karl der Große, Λατινικά: Carolus Magnus, Γαλλικά: Charlemagne) ήταν βασιλιάς των Φράγκων από το 771 έως το 814, βασιλιάς των Λομβαρδών από το 774 και ιδρυτής της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Ο Καρλομάγνος

Ο Καρλομάγνος επέκτεινε το Βασίλειο των Φράγκων πολύ πέρα από τον Ρήνο, τις Άλπεις και τα Πυρηναία, και δημιούργησε μια πρώτη ισχυρή μορφή ευρωπαϊκής ενότητας: την αυτοκρατορία εκείνη, την οποία οι σύγχρονοί του χαιρέτησαν ως αναβίωση της αρχαίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Το κράτος του απλωνόταν στα εδάφη που σήμερα απαρτίζουν τη Γαλλία, την Ιταλία, την Αυστρία και τη Γερμανία και συνόρευε με τη Βυζαντινή αυτοκρατορία, όπου η Ειρήνη η Αθηναία πάσχιζε να επιβιώσει. 

Η αυτοκρατορία του Καρλομάγνου

Αναγνώρισε νωρίς τη στενή επαφή μεταξύ της πολιτικής δύναμης και της εκκλησίας, έχοντας έναν υψηλό σεβασμό για αυτήν και το καθήκον του βασιλιά να διαδώσει τη χριστιανική πίστη, ώστε να θεωρηθεί υπεύθυνος στο Θεό για τους Χριστιανούς που του εμπιστεύτηκαν τα πνευματικά τους δικαιώματα.

   

Την ημέρα των Χριστουγέννων του έτους 800 ενώ ο Κάρολος προσευχόταν γονατιστός στο ναό του Αγίου Πέτρου της Ρώμης, ο Πάπας Λέων Γ΄ τοποθέτησε μια χρυσή κορώνα στο σκυμμένο κεφάλι του βασιλιά στέφοντάς τον Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Imperator Romanorum).

  

Η πράξη αυτή του Πάπα καθαγίασε τη γόνιμη δράση του Καρλομάγνου υπέρ της Ρωμαϊκής Εκκλησίας (δράση που είχε ήδη αρχίσει με τους προκατόχους του) και θεμελιωνόταν νομικά με τη θεωρία της «μεταβίβασης της Αυτοκρατορίας» που ίσχυε τότε, η οποία, αν και πριν πέντε περίπου αιώνες είχε μεταφερθεί από τον Κωνσταντίνο στην Ανατολή με προσταγή της θείας Πρόνοιας, μεταφερόταν πάλι στη Δύση, πάντοτε με προσταγή της Θείας Πρόνοιας. Πρέπει ακόμα να σημειωθεί ότι, όταν ο Καρλομάγνος στέφτηκε στη Ρώμη, ο αυτοκρατορικός θρόνος του Βυζαντίου ήταν κενός.

  

Ο Καρλομάγνος δεν έκανε χρήση του τίτλου Imperator Romanorum («Ρωμαίος Αυτοκράτορας», που αποτελούσε τίτλο του Αυτοκράτορα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας) αλλά του τίτλου Imperator Romanum gubernans Imperium («Αυτοκράτορας που κυβερνά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία»). Πιθανώς ο Καρλομάγνος να το θεωρούσε αυτό δείγμα μετριοπάθειας, καθώς επιζητούσε να διασφαλίσει πρώτα τη Βυζαντινή αναγνώρισή του ως Αυτοκράτορα, δηλαδή ως συναυτοκράτορα ή συγκυβερνήτη του Βυζαντινού άρχοντα.

  

Ο Καρλομάγνος δεν σταμάτησε ποτέ να μορφώνεται. Στο Άαχεν δημιουργήθηκε σημαντική σχολή και οι ιστορικοί μιλάνε για την Καρολίγγεια αναγέννηση που συνοδεύεται με τη βασιλεία του Καρλομάγνου, η οποία χαρακτηρίζεται από την εισαγωγή και την αφομοίωση, στη Γαλλία και Γερμανία, Βυζαντινών μορφών που ερμηνεύτηκαν και εξελίχτηκαν με αρκετή ελευθερία. Έχτισε πλήθος παλατιών (γερμ. Pfalz) σε όλη την επικράτεια του βασιλείου του, όπου διέμενε κατά τις περιοδείες του ανά τη χώρα. Το μεγαλοπρεπέστερο χτίστηκε στο Άαχεν, το οποίο αποτελούσε και την αγαπημένη του πόλη, όπου διέμεινε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του. Έμαθε να διαβάζει λατινικά και λίγα ελληνικά αλλά δεν κατάφερε να μάθει γραφή.

  

Όταν ο Καρλομάγνος πέθανε στις 28 Ιανουαρίου του 814, ετάφη στον δικό του καθεδρικό ναό στο Άαχεν.

  

Ο Καρλομάγνος δεν άφησε κανένα βιογραφικό έγγραφο, αφήνοντας έτσι τους σύγχρονούς του να κατασκευάσουν την προσωπικότητά του μόνο από τις πράξεις του και τις εκθέσεις που έχουμε από μεταγενέστερούς του.

  

Οι σύγχρονοί του είχαν πλήρη επίγνωση των εξαιρετικών ικανοτήτων του ως ανακαινιστή της αυτοκρατορίας, και λόγιοι της εποχής τον εξύμνησαν, θεωρώντας τον ισάξιο με τον Αύγουστο.

  

Οι μεταγενέστεροι τον τοποθέτησαν γρήγορα στην περιοχή του θρύλου, ενός βασιλιά ανίκητου στον πόλεμο, αναμορφωτή της έως τότε (ανύπαρκτης) δικαιοσύνης, γενναιόδωρου προς τους φτωχούς και τους ταπεινούς και τρομερού για τους εχθρούς του και τους καταπιεστές των αδυνάτων.

Το φυλαχτό του Καρλομάγνου

 

Σύμφωνα με την παράδοση, το φυλαχτό του Καρλομάγνου βρέθηκε γύρω στο 1165 κατά την εκταφή του Καρλομάγνου από τον τάφο του στο καθεδρικό ναό του Άαχεν από τον αυτοκράτορα Φρειδερίκου Α΄ Μπαρμπαρόσα.

Το φυλαχτό του Καρλομάγνου

  

Έχει το σχήμα εγκολπίου και πιθανώς κρεμόταν από το λαιμό. Είναι κατασκευασμένο από δύο μεγάλα ακανόνιστα ζαφείρια (ζαφείρια cabochon), το ένα σε σχήμα οβάλ και το άλλο τετράγωνο. Τα ζαφείρια περιβάλλονται από 23 μαργαριτάρια, 8 σμαράγδια, 8 γρανάτες, 3 αμέθυστους και 5 ακόμη ζαφείρια.

Το φυλαχτό του Καρλομάγνου

  

Στο εσωτερικό των 2 μεγάλων ζαφειριών βρίσκονται 2 πολύ μικρά τεμάχια Τιμίου Ξύλου σε σχήμα σταυρού και, σύμφωνα με την παράδοση, και ένα μικρό μενταγιόν που σε εσωτερική θήκη είχε τρίχες από τα μαλλιά της Παναγίας. Το μικρό αυτό μενταγιόν έχει χαθεί σήμερα.

Το φυλαχτό του Καρλομάγνου.Διακρίνεται καθαρά ο Τίμιος Σταυρός.

 

Λόγω του χρώματος του σμαραγδιού, το Τίμιο Ξύλο φαίνεται μονάχα αν πέσει ισχυρό φως κάθετα πάνω σε αυτό ή όταν φωτιστεί με μπλε φως.

Το φυλαχτό του Καρλομάγνου.
Διακρίνεται καθαρά ο Τίμιος Σταυρός.

Από την ανακάλυψή του, το φυλαχτό του Καρλομάγνου, κρατήθηκε στο θησαυροφυλάκιο του Άαχεν. Το 1804, ο επίσκοπος της πόλης, που ήταν Γάλλος τότε, το προσέφερε στην αυτοκράτειρα Ιωσηφίνα. Θα παραμείνει στα χέρια των κληρονόμων της μέχρι το 1919, όταν θα κληροδοτηθεί στον καρδινάλιο Lucon της πόλης Ρενς (Reims). Θα εκτίθεται στον θησαυρό του Καθεδρικού της Ρενς μέχρι το 1927, οπότε και θα μεταφερθεί στο Palais du Tau, στην ίδια πόλη, όπου μπορεί να το δει κανείς ως σήμερα.

The Milwaukee Journal, 09 Σεπτεμβρίου 1928.
Ρεπορτάζ για την ιστορία του φυλαχτού του Καρλομάγνου.
Υποστηρίζει ότι το φυλαχτό ήταν δώρο του Χαρούντ Αλ-Ρασίντ.

Ίσως ξενίζει σήμερα το γεγονός ότι σύμφωνα με την παράδοση στο φυλαχτό του Καρλομάγνου υπήρχαν και τεμάχια από τα μαλλιά της Παναγίας. Για τα κειμήλια της Παναγίας θα γραφτούν, πιστεύω, αρκετές αναρτήσεις στο μέλλον στο blog.

Προς το παρόν μονάχα να πω ότι η διαφύλαξη και συντήρηση μαλλιών ανθρώπου είναι πολύ παλιό έθιμο. Θυμάμαι η γιαγιά μου είχε διαφυλάξει μέχρι το τέλος της μία μεγάλη πλεξούδα από τα μαλλιά της που είχε από παιδούλα.

Ας δούμε και τέσσερα παραδείγματα από μαλλιά που διατηρούνται μέχρι σήμερα και εκτίθενται σε μουσεία ή άλλες συλλογές. Το πρώτο έχει δείγματα μαλλιών της Λουκρητίας Βοργία, το δεύτερο της Μαρίας Τυδώρ της Γαλλίας, το τρίτο του Λόρδου Βύρωνα και του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου και το τέταρτο της Μαρίας Αντουανέτας.

Η Λουκρητία Βοργία γεννήθηκε στη Ρώμη στις 18 Απριλίου του 1480 και πέθανε στη Φεράρα στις 24 Ιουνίου του 1519. Τα νεανικά της χρόνια τα πέρασε στην αυλή των Βοργιών ονομαστή για τις ραδιουργίες και τα εγκλήματά της. Η ίδια διέθετε εξαιρετική ομορφιά και πολλές χάρες, ενώ ο ήπιος χαρακτήρας και η ιδιαίτερη ευφυΐα της την βοήθησαν στο ρόλο τον οποίο ίσως ασυναίσθητα να διαδραμάτισε. Οι αλλεπάλληλοι γάμοι της μάλλον υπήρξαν σκόπιμοι προκειμένου να ικανοποιήσουν τη φιλοδοξία του πατέρα της και την αύξηση της δύναμης του αδελφού της.

Μαλλιά από τις αρχές του 16ου αιώνα.
Τα μαλλιά της Λουκρητίας Βοργία.
Αποθησαυρίζονται στην Αμβροσιανή Πινακοθήκη του Μιλάνου.

Η Μαρία Τυδώρ της Γαλλίας (18 Μαρτίου 1496 - 25 Ιουνίου 1533) ήταν βασιλική σύζυγος της Γαλλίας από τον γάμο της με τον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο ΙΒ΄, νεώτερη κόρη του βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκου Ζ΄ και της Ελισάβετ της Υόρκης και αδελφή του επίσης βασιλιά της Αγγλίας, Ερρίκου του Η΄. Μετά τον θάνατο του Λουδοβίκου, κατέφυγε σε δεύτερο γάμο με τον Κάρολο Μπράντον. Στην νεότητα της ήταν πασίγνωστη σαν μια από τις πιο όμορφες πριγκίπισσες της Ευρώπης και ήταν φημισμένο το κόκκινο χρώμα των μαλλιών της, το κόκκινο χρώμα των Τυδώρ.

Τα φημισμένα κόκκινα μαλλιά των Τυδώρ.
Εδώ της Μαρίας Τυδώρ της Γαλλίας.
Αποθησαυρίζονται στη Βιβλιοθήκη Lewis Walpole, Yale University.

Η Μαίρη Σέλλεϋ (Λονδίνο, 30 Αυγούστου 1797 – 1 Φεβρουαρίου 1851) ήταν Αγγλίδα συγγραφέας και σύζυγος του ρομαντικού ποιητή Πέρσι Σέλλεϋ, γνωστή για το μυθιστόρημά της «Φρανκενστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας». Αυτή και ο σύζυγός της ήταν στενοί φίλοι του Λόρδου Μπάυρον. Συνήθιζε να διαφυλάσσει τα μαλλιά από τους συγγενείς και φίλους της μέσα σε ειδικές θήκες. Ξέρω δύο, αλλά μπορεί να διασώζονται και άλλες. Στην ειδική θήκη που φαίνεται στις φωτογραφίες φαίνονται δείγματα μαλλιών του Λόρδου Μπάυρον και του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου (μάλιστα το όνομά του είναι γραμμένο στα ελληνικά).

Μία από τις ειδικές θήκες της Μαίρης Σέλλεϋ.

Από έκθεση της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης
και της Βοδληιανής Βιβλιοθήκης της Οξφόρδης.

Μαλλιά από τις αρχές του 19ου αιώνα.
Τα μαλλιά του Λόρδου Μπάυρον
και του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου.

Η Μαρία Αντουανέτα (Βιέννη, 2 Νοεμβρίου 1755 - Παρίσι, 16 Οκτωβρίου 1793) ήταν βασίλισσα της Γαλλίας. Αυτή και ο σύζυγος της, ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ (1754-1793) αποκεφαλίστηκαν κατά τη Γαλλική Επανάσταση. Η ίδια ήταν τότε σχεδόν 38 χρονών.

Μαλλιά της Μαρίας Αντουανέτας (18ος αιώνας).
Αποθησαυρίζονται στο Βρετανικό Μουσείο.

Talisman Charlemagne