274 - Το βυζαντινό υπατικό δίπτυχο του Φλάβιου Θεοδώρου Φιλόξενου

Το βυζαντινό υπατικό δίπτυχο του Φλάβιου Θεοδώρου Φιλόξενου.

Ψάχνοντας τα οθόνια του Άαχεν που κόπηκαν και στάλθηκαν στον Κάρολο τον Φαλακρό περίπου το 875 για το αββαείο του Αγίου Κορνήλιου στη Compiègne της Γαλλίας (δες ανάρτηση: 273 - Το λέντιον, τα οθόνια και το σουδάριο του Άαχεν), η λειψανοθήκη ανακάλυψε ότι στο ίδιο αββαείο αποθησαυριζόταν κάποτε ένα ωραίο βυζαντινό υπατικό δίπτυχο από ανάγλυφο ελεφαντοστό του Φλάβιου Θεοδώρου Φιλόξενου, έργο του 525.

Τα υπατικά δίπτυχα, αντιπροσωπευτικά έργα της πρώιμης βυζαντινής μικροτεχνίας, παράγονταν χάριν των υπάτων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας κατά τη διαδοχή τους στο αξίωμα και αντλούν την καταγωγή τους από τις ρωμαϊκές πινακίδες (pugillares). Το πρωιμότερο διασωθέν υπατικό δίπτυχο είναι εκείνο του Φλάβιου Φήλικος (Flavius Felix) υπάτου της Δύσης το 428. Η σειρά τελείωσε το 541, όταν ο Ιουστινιανός Α' αποφάσισε ουσιαστικά την κατάργηση του αξιώματος, αποποιούμενος τον τίτλο.

Διαβάστε περισσότερα παρακάτω:

 

Το υπατικό δίπτυχο του Φλάβιου Θεοδώρου Φιλόξενου, φέρει έξη μενταγιόν, δύο με τη μορφή του ιδίου, δύο με την προσωποποιημένη Τύχη Κωνσταντινουπόλεως και δύο επιγραφές, μία στα λατινικά και μία στα ελληνικά (διαβάζονται από το δεξί φύλλο στο αριστερό). Η διάταξη της εικονογραφίας και της επιγραφής είναι συνεπής με τις γενικότερες τεχνοτροπικές τάσεις του συγκεκριμένου είδους, καθώς στη μία πλευρά αυτών των διπτύχων σκαλιζόταν συνήθως το όνομα, ο κατάλογος αξιωμάτων (cursus honorum) και ενίοτε το πορτραίτο του ύπατου, γεγονός που παρέχει στους ύστερους ερευνητές, προσωπογραφικές και ιδεολογικές πληροφορίες.

Η λατινική επιγραφή του κειμένου έχει σκαλιστεί σε μεγαλογράμματη λατινική γραφή και είναι λιπογραφική (συντόμευση για λόγους οικονομίας χώρου μάλλον, παρά απλογραφία με την αυστηρή έννοια του όρου):

FL(AVIUS) THEODORUS FILOXENUS

SOTERICUS FILOXENUS VIR ILLUST(RIS)

COM(ES) DOMEST(ICUS) EX MAGISTRO M(ILITIAE) PER THRACIA

ET CONSUL ORDINAR(IUS)

[Και σε πρόχειρη μετάφραση:

Ο Φλάβιος Θεόδωρος Φιλόξενος,
Σωτήρος Φιλόξενου, Ανήρ Ένδοξος,
Κόμης (=Στρατηγός) της Στρατειάς της Θράκης
και Πρώτος Ύπατος]
Και η ελληνική επιγραφή:

ΤΟΥΤΙ ΤΟ ΔΩΡΟΝ ΤΗ ΣΟΦΗ ΓΕΡΟΥΣΙΑ
ΥΠΑΤΟΣ ΥΠΑΡΧΩΝ ΠΡΟΣΦΕΡΩ ΦΙΛΟΞΕΝΟΣ

Το υπατικό δίπτυχο είχε επαναχρησιμοποιηθεί στο αββαείο του Αγίου Κορνήλιου στη Compiègne της Γαλλίας ως στάχωση χειρογράφου και βρίσκεται σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας στο Παρίσι (Bibliothèque Nationale de France, Département des Monnaies, Médailles et Antiques.

  

Το βυζαντινό υπατικό δίπτυχο του Φλάβιου Θεοδώρου Φιλόξενου (το δεξί φύλλο).

Το βυζαντινό υπατικό δίπτυχο του Φλάβιου Θεοδώρου Φιλόξενου (το αριστερό φύλλο).

Consular Diptychs and Rhetoric in Constantinople by leipsanothiki