η Λειψανοθήκη: 52 - Λειψανοθήκη Ιεράς Άκανθας του Ιωάννη του Μπερί

Τρίτη 29 Ιανουαρίου 2013

52 - Λειψανοθήκη Ιεράς Άκανθας του Ιωάννη του Μπερί

Λειψανοθήκη Ιεράς Άκανθας του Ιωάννη του Μπερί.

Η λειψανοθήκη αυτή, με την οραματική παράσταση της Τελικής Κρίσης, κατασκευάστηκε για να εκθέσει ένα αγκάθι από τον ακάνθινο στέφανο του Χριστού. Ο ακάνθινος στέφανος ήρθε στο Παρίσι από την Κωνσταντινούπολη, όταν ο βασιλιάς Άγιος Λουδοβίκος (1239 - 1241) τον αγόρασε από τον μακρινό ξάδελφό του, εξόριστο Λατίνο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Βαλδουίνο Β΄ ντε Κουρτεναί με το αστρονομικό ποσό των 135.000 λιβρών χρυσού. Η αγορά έγινε προκειμένου να εδραιώσει τη φήμη του Παρισιού ως ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά κέντρα στον κόσμο, κάτι που θα του έδινε μεγάλη αξία στην εποχή του. Ο ακάνθινος στέφανος ήταν από εκεί και πέρα στενά συνδεδεμένος με τη γαλλική βασιλική οικογένεια και τα αγκάθια του σε λειψανοθήκες και κοσμήματα διαφόρων ειδών, δώρα σε άλλους ηγεμόνες, χρησιμοποιήθηκαν για να προωθήσουν τις σχέσεις και την επιρροή της γαλλικής μοναρχίας.

Μικρογραφία από το χειρόγραφο Très Riches Heures.
Καθισμένος δεξιά ο Ιωάννης, δούκας του Μπερί,
σε σκηνή εορτής.

Αυτή η λειψανοθήκη έγινε για τον Ιωάννη, δούκα του Μπερί (1340-1416) πριν το 1397. Ήταν ο τρίτος γιος του βασιλιά της Γαλλίας Ιωάννη Β΄ και της Μπόνης του Λουξεμβούργου. Τα αδέρφια του ήταν ο Κάρολος Ε΄ της Γαλλίας, ο Λουδοβίκος Α΄ του Ανζού και ο Φίλιππος Β΄ της Βουργουνδίας. Ασκούσε κυριαρχική εξουσία στο Μπερί, με την Μπουρζ (Bourges) ως πρωτεύουσα του.

Η Ιερά Άκανθα μπροστά στον Χριστό στερεωμένη πάνω σε ένα μεγάλο ζαφείρι.

Λειψανοθήκη Ιεράς Άκανθας του Ιωάννη του Μπερί.

Η λειψανοθήκη απογράφηκε πρώτη φορά το 1544 στον θησαυρό (Geistliche Schatzkammer) των Αψβούργων αυτοκρατόρων στη Βιέννη. Παρέμεινε εκεί μέχρι το 1860, όταν στάλθηκε για συντήρηση στον Salomon Weininger, ο οποίος παρακράτησε το πρωτότυπο και επέστρεψε ένα ψεύτικο αντίγραφο. Η ιστορία της απάτης και της πλαστογράφησης έγινε γνωστή μόλις το 1925, ενώ η αυθεντική λειψανοθήκη ήταν μέχρι τότε στα χέρια μελών της γνωστής οικογένειας τραπεζιτών Rothschild. Από το 1898 περιήλθε στην κατοχή του Βρετανικού Μουσείου μετά από κληροδότημα.

Ο Ιησούς Χριστός με την Ιερά Άκανθα.

Γενική περιγραφή

Η Λειψανοθήκη της Ιερής Άκανθας είναι φτιαγμένη από χρυσό, σμάλτο, ορεία κρύσταλλο, μαργαριτάρια, ρουμπίνια και ζαφείρια. Είναι μόλις 30 εκατοστά και ζυγίζει 1,4 κιλά. Γενικά η λειψανοθήκη είναι σε καλή κατάσταση. Το μπροστινό κεντρικό διαμέρισμα που έχει την Ιερή Άκανθα προστατεύεται από ένα λεπτό παράθυρο από ορεία κρύσταλλο, το οποίο έχει διατηρηθεί σε άριστη κατάσταση. Το σμάλτο είναι ως επί το πλείστον φτιαγμένο με την τεχνική Ronde Bosse και εφαρμόζεται στα τρισδιάστατα στοιχεία, με το λευκό ως το κυρίαρχο χρώμα. Υπάρχει επίσης κόκκινο, πράσινο, μπλε, ροζ και μαύρο σμάλτο. Καθαρός χρυσός χρησιμοποιείται σε όλη την λειψανοθήκη, το οποίο είναι σπάνιο, ακόμη και για βασιλικά αναθήματα αυτής της ιστορικής περιόδου.

Ο Θεός Πατήρ.

Τα κοσμήματα περιλαμβάνουν δύο μεγάλα ζαφείρια, το ένα πάνω από το Θεό Πατέρα στην κορυφή της λειψανοθήκης, εκπροσωπώντας πιθανότατα τον Παράδεισο, και το άλλο κάτω από τον Χριστό, πάνω στο οποίο η Ιερά Άκανθα είναι στερεωμένη. Χρυσός εναλλασσόμενος με ρουμπίνια και μαργαριτάρια, συνολικά δεκατέσσερα από το καθένα, πλαισιώνουν τον Θεό Πατέρα και το κεντρικό διαμέρισμα με τον Χριστό και την Ιερά Άκανθα.

Μπροστινό μέρος

Ο σχεδιασμός του μπροστινού μέρους βασίζεται στη ανάσταση των νεκρών κατἀ την Τελική Κρίση. Στην κορυφή βρίσκεται ο Θεός Πατήρ πάνω από δύο αγγέλους. Μια μικρή τρύπα στο επίπεδο των γονάτων τους δείχνει το μέρος όπου ένα περιστέρι που αντιπροσώπευε το Άγιο Πνεύμα ήταν αρχικά τοποθετημένο. Ένα διαμέρισμα προστατευόμενο από ορεία κρύσταλλο φέρει την Ιερά Άκανθα και μια ομάδα ανθρώπων γύρω από τον Χριστό. Ο Χριστός στην Τελική Κρίση εμφανίζεται καθισμένος να εκθέτει τις πληγές από την Σταύρωση του, με τα πόδια του να στηρίζονται πάνω στην υδρόγειο, κάνοντας μία χειρονομία ευλογίας. Πίσω από τον Χριστό, δύο άγγελοι κρατούν τα όργανα του Πάθους, όπως τον ακάνθινο στέφανο πάνω από το κεφάλι του Χριστού. Πίσω από τον Χριστό, ο Τίμιος Σταυρός ανάγλυφος σε χρυσό φόντο. Η Ιερά Άκανθα βρίσκεται μπροστά στον Χριστό, τοποθετημένη πάνω σε ένα μεγάλο ζαφείρι.

Η Ιερά Άκανθα. Οι Απόστολοι.

Δεξιά και αριστερά του Χριστού η Θεοτόκος και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος σε θέση ικεσίας. Γύρω από την κεντρική σκηνή οι δώδεκα Απόστολοι που φέρουν χαρακτηριστικά σύμβολα της ταυτότητάς τους.

Η επιγραφή: Ista est una Spinea Corone / Domini nostri Ihesu Xpisti.

Κάτω από αυτό το τμήμα υπάρχει χρυσή ετικέτα με λατινική επιγραφή σε μαύρο σμάλτο: Ista est una Spinea Corone / Domini nostri Ihesu Xpisti ("Αυτό είναι ένα αγκάθι από το στεφάνι / του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού").

Το σάλπιγμα των αγγέλων.

Κάτω από την επιγραφή είναι μια σκηνή που δείχνει την ανάσταση των ανθρώπων την Ημέρα της Τελικής Κρίσης.

Η Ανάσταση των νεκρών.

Σε ένα ανάχωμα από πράσινο σμάλτο τέσσερις γυμνές φιγούρες, δύο άνδρες και δύο γυναίκες, εμφανίζονται μέσα από μικροσκοπικά χρυσά φέρετρα των οποίων τα καπάκια έχουν αναποδογυριστεί στο έδαφος. Οι γυναίκες φορούν λευκά καλύμματα. Τέσσερις άγγελοι που σαλπίζουν το τέλος της ιστορίας στέκονται στους πυργίσκους ενός μικρού κάστρου, το οποίο χρησιμεύει ως βάση της λειψανοθήκης.

Δύο πίνακες στους τοίχους του κάστρου έχουν το μοτίβο με το οικόσημο του Δούκα του Μπερί, και η μορφή τους είναι ζωτικής σημασίας για τον καθορισμό της προέλευσης και της ημερομηνίας κατασκευής της λειψανοθήκης.

Η πίσω όψη της λειψανοθήκης.

Πίσω όψη

Η πίσω όψη είναι απλούστερη, χωρίς κοσμήματα, αλλά εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά διακοσμημένη. Στην κορυφή είναι ένα μενταγιόν με το πρόσωπο του Χριστού σε ηλιοφάνεια.

Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ και ο Άγιος Χριστόφορος.

Στο κεντρικό μέρος αριστερά είναι ο αρχάγγελος Μιχαήλ λογχίζοντας δράκο που αντιπροσωπεύει τον διάβολο και δεξιά ο Άγιος Χριστόφορος κουβαλώντας τον Χριστό ως παιδί στους ώμους του.