68 - Οι έντεκα χιλιάδες παρθένες της Αγίας Ούρσουλας

Κάρες αγίων παρθένων καλυπτόμενες από πλούσια κεντημένα υφάσματα.

Πρόσφατα επισκεφθήκαμε την εκκλησία της Αγίας Ούρσουλας στη Κολωνία της Γερμανίας για να δούμε το λεγόμενο Χρυσό Παρεκκλήσι που είναι όλο διακοσμημένο με οστά και κάρες των έντεκα χιλιάδων παρθένων που συνόδευαν και μαρτύρησαν μαζί με την Αγία Ούρσουλα στη Κολωνία τα πρωτοχριστιανικά χρόνια. Για την Αγία Ούρσουλα και τη συνοδεία της έχουμε γράψει έμμεσα στην ανάρτησή μας για τη λάρνακα λειψανοθήκη της Αγίας Ούρσουλας στη Μπριζ, έργο του Χανς Μέμλινγκ (ένα από τα επτά θαύματα του Βελγίου).

Το Χρυσό Παρεκκλήσι (Goldene Kammere) της Αγίας Ούρσουλας.
Οστά σε διακοσμητικά σχέδια και λειψανοθήκες με τη μορφή προτομών.

Οστά σε διακοσμητικά σχέδια.

Μία από τις έντεκα χιλιάδες άγιες παρθένες της Αγίας Ούρσουλας.
Η κάρα της παρθένου αποθησαυρίζεται μέσα σε πολύχρωμη ξύλινη προτομή
του 15ου αιώνα που παριστάνει κατά φαντασίαν το πρόσωπο (και μπούστο) της παρθένου.

Η εκκλησία της Αγίας Ούρσουλας έχει μια μακρά ιστορία που πηγαίνει πίσω ως την παλαιοχριστιανική περίοδο. Σύμφωνα με υστερορωμαϊκή επιγραφή που βρέθηκε στο χώρο, ένας Ρωμαίος συγκλητικός ονόματι Clematius ενθαρρύνεται από θεία οράματα να έρθει στην Κολωνία από την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με σκοπό να ξαναχτίσει την εκκλησία που είχε ανεγερθεί τιμητικά πάνω από την τοποθεσία της ταφής ομάδας χριστιανών παρθένων που μαρτύρησαν για την πίστη τους και στη συνέχεια ενταφιάστηκαν εκεί. Λίγα είναι γνωστά για την βασιλική (τέλη του τέταρτου αιώνα;) που ιδρύθηκε από τον Clematius, αλλά όταν η επιγραφή ανακαλύφθηκε εκ νέου στις αρχές του 9ου αιώνα, θρύλοι που άρχισαν γρήγορα να προστίθενται στην ιστορία του μαρτυρίου της Αγίας Ούρσουλας και της συνοδείας της, μετάδωσαν όλο και μακρύτερα τη φήμη τούτων των αγίων παρθένων - που φέρονται πια να φτάνουν τις έντεκα χιλιάδες σε αριθμό  - και που μαρτύρησαν και θάφτηκαν στην περιοχή.

Η γοτθική εκκλησία της Αγίας Ούρσουλας στη Κολωνία της Γερμανίας.
Η παιδική χαρά που βρίσκεται μπροστά από την εκκλησία ονομάζεται
επίσης "Αγία Ούρσουλα".

Μεταξύ των αγίων παρθένων γνωστών με κάποιο όνομα, μία ονόματι Ούρσουλα, που προσδιορίστηκε ως κόρη του βασιλιά της Βρετανίας, θα αναδειχτεί τελικά ως ηγέτης της ομάδας και θα γίνει το επίκεντρο μιας διαδεδομένης σε πολλές χώρες λατρείας. Η ανακάλυψη πολλών σκελετών σε ανώνυμο ρωμαϊκό νεκροταφείο κατά τη διάρκεια των επόμενων αιώνων που αποδόθηκαν στις έντεκα χιλιάδες άγιες παρθένες εξασφάλισε την οικονομική ευημερία του γυναικείου μοναστηριού που είχε ιδρυθεί εκεί γύρω στα 922, και οδήγησε στην ανοικοδόμηση του παλαιότερου ναού κατά το δεύτερο τρίμηνο του 12ου αιώνα. Άλλα κτίρια, συμπεριλαμβανομένου και ενός νέου γοτθικού ναού προστέθηκαν κατά τη διάρκεια του 13ου αιώνα.

Η Αγία Ούρσουλα.
Επιχρυσωμένο ασήμι πάνω σε ξύλο.
Σήμερα στο Historisches Museum, Βασιλεία Ελβετίας.

Σύντροφος της Αγίας Ούρσουλας, μία από τις έντεκα χιλιάδες άγιες παρθένες.
Σήμερα στο Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη.

Το λεγόμενο Χρυσό Παρεκκλήσι (Goldene Kammer) της Αγίας Ούρσουλας που βρίσκεται σε επαφή με το δεξί κλίτος του γοτθικού ναού της Αγίας Ούρσουλας έχει μία εντυπωσιακή συλλογή από οστά και κρανία ανθρώπινων σκελετών που διακοσμούν όλους τους τοίχους σε μία εντυπωσιακή σειρά γεωμετρικών σχεδίων και που αποδίδονται στις έντεκα χιλιάδες άγιες παρθένες. Μερικά μάλιστα από τα κρανία αυτά αποθηκεύονται σε λειψανοθήκες υπό τύπον προτομής, ενώ άλλα αποθηκεύονται σε ράφια, καλυπτόμενα από πλούσια κεντημένα υφάσματα.

Το Χρυσό Παρεκκλήσι (Goldene Kammere) της Αγίας Ούρσουλας (η στέγη και οι τοίχοι).

Η Κολωνία της Γερμανίας.

Η λατινική επιγραφή του Clematius.

Το αρχαιότερο έγγραφο που αναφέρεται στη λατρεία ενός αγνώστου αριθμού ανώνυμων αγίων παρθένων στη Κολωνία είναι η λεγόμενη επιγραφή του Clematius (τέλη τέταρτου, αρχές πέμπτου αιώνα), που τώρα έχει εντοιχισθεί στην εκκλησία της αγίας Ούρσουλας .

DIVINIS FLAMMEIS VISIONIB[VS] FREQVENTER

ADMONIT[VS] ET VIRTVTIS MAGNÆ MAI

IESTATIS MARTYRII CAELESTIVM VIRGIN[VM]

IMMINENTIVM EX PARTIB[VS] ORIENTIS

EXSIBITVS PRO VOTO CLEMATIVS V[IR] C[LARISSIMVS] DE

PROPRIO IN LOCO SVO HANC BASILICA[M]

VOTO QVOD DEBEBAT A FVNDAMENTIS

RESTITVIT SI QVIS AVTEM SVPER TANTAM

MAIIESTATEM HVIIVS BASILICÆ VBI SANC

TAE VIRGINES PRO NOMINE. XPI. SAN

GVINEM SVVM FVDERVNT CORPVS ALICVIIVS

DEPOSVERIT EXCEPTIS VIRGINIB[VS] SCIAT SE

SEMPITERNIS TARTARI IGNIB[VS] PVNIENDVM

Η λατινική επιγραφή έχει αποδοθεί ως εξής:

Θείαις πυρίναις ὁράσεσι πυκνῶς

ὑπομιμνησκόμενος καὶ [ἐκ τῆς] μεγάλης ἀρετῆς [καὶ τῆς] μεγαλο-

πρεπείας [τοῦ] Μαρτυρίου τῶν οὐρανίων Παρθένων

προσεγγιζουσῶν ἐκ τῶν τῆς ᾿Ανατολῆς τόπων

ὁρμώμενος, ὡς ἀνάθημα, Κλημάτιος, ἀνὴρ λαμπρώτατος,

ἰδίαις δαπάναις ἐν ἰδίῳ τόπῳ ταύτην τὴν Βασιλικήν,

συμφώνως τῷ τάματι αὐτοῦ, ἐκ θεμελίων

ἀνεστήλωσε. Καὶ εἴ τις, παρὰ τὴν τοσαύτην

μεγαλοπρέπειαν τῆς Βασιλικῆς ταύτης, ἔνθα αἱ

ἅγιαι Παρθένοι ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ τὸ

αἷμα αὐτῶν ἐξέχεαν, καταθέσῃ

τὸ σῶμα ἄλλου τινός, ἐκτὸς τῶν Παρθένων, γιγνωσκέτω ἑαυτὸν

ἄξιον τοῦ τιμωρηθῆναι ἐν τῷ αἰωνίῳ πυρὶ τοῦ ταρτάρου.

Στην επιγραφή αυτή δεν αναφέρονται ούτε τα ονόματα ούτε ο αριθμός των αγίων παρθένων. Τρεις – τέσσερεις αιώνες αργότερα όλα τα έγγραφα και τα συναξάρια ομιλούν για έντεκα χιλιάδες άγιες παρθένες και είναι λογικό να αναρωτηθεί κανείς από πού προήλθε αυτός ο αριθμός. Σύμφωνα με τη πιο διαδεδομένη θεωρία ως τώρα, ο αριθμός αυτός προήλθε από ένα …αντιγραφικό λάθος. Η γραπτή έκφραση "ΧΙ Μ,"που σημαίνει "undecim martyrum" (έντεκα μάρτυρες) παραγνώστηκε ως να σημαίνει "undecim mιlium" (έντεκα χιλιάδες) θεωρώντας ότι το M είναι ο ρωμαϊκός αριθμός για τη χιλιάδα. Αυτή η παράγνωση έγινε εύκολα αποδεκτή όταν άρχισαν να ανασκάπτονται τα περίχωρα της Κολωνίας και να εμφανίζονται στο φως χιλιάδες οστά και σκελετικά υπολείμματα ανθρώπων, που αποδόθηκαν στις, χωρίς όνομα και χωρίς γνωστό αριθμό μέχρι τότε, άγιες παρθένες.

Οι λειψανοθήκες της Αγίας Ούρσουλας και μίας συντρόφου της
στην εκκλησία της Αγίας Ούρσουλας στη Κολωνία.

Από τον ένατο ως τον δέκατο τρίτο αιώνα, ο θρύλος των έντεκα χιλιάδων παρθένων βαθμιαία αναπτύχθηκε, επεκτάθηκε και κωδικοποιήθηκε σε μια σειρά από μαρτυρολόγια (passiones) μέχρι που ενσωματώθηκε στην ανθολογία του Jacobus de Voragine Legenda Aurea, ένα συμπίλημα από βίους αγίων που είχε μεγάλη διάδοση το Μεσαίωνα, με αποτέλεσμα ο θρύλος του μαρτυρίου των έντεκα χιλιάδων παρθένων να διαδοθεί σε όλη τη Κεντρική και Δυτική Ευρώπη.

Εσωτερική άποψη από το Χρυσό Παρεκκλήσι (Goldene Kammere) της Αγίας Ούρσουλας.

Σύμφωνα με το θρύλο, η Ούρσουλα ήταν μία χριστιανή πριγκίπισσα της Βρετανίας, η οποία σκόπευε να αφιερώσει τη παρθενία της στο Χριστό. Όταν όμως την πρόσφεραν σε γάμο σε ειδωλολάτρη πρίγκηπα (Αιθέριο), ζήτησε μία καθυστέρηση της γαμήλιας τελετής για μερικά χρόνια, ώστε να προλάβει να κάνει ένα προσκυνηματικό ταξίδι στη Ρώμη, απαίτηση που έγινε δεκτή. Συνοδευόμενη από έντεκα χιλιάδες παρθένες έφτασε στη Κολωνία με σκοπό το διάπλου του ποταμού Ρήνου. Στην Κολωνία, Άγγελος Κυρίου θα επισκεφθεί την Ούρσουλα και θα της προείπει το μελλοντικό μαρτύριο της ίδιας και των συντρόφων της στην ίδια πόλη.

Vittore CARPACCIO, Το όνειρο της Αγίας Ούρσουλας, 1495. Gallerie dell'Academia, Βενετία.

Η Αγία Ούρσουλα θα καταπλεύσει το Ρήνο μέχρι τη Βασιλεία (το τελευταίο πλεύσιμο σημείο του ποταμού με καράβι) και από εκεί θα συνεχίσει μέχρι τη Ρώμη με τα πόδια συνοδευόμενη και από τον τοπικό επίσκοπο της Βασιλείας Pantalus. Στη Ρώμη, η άφιξη των έντεκα χιλιάδων παρθένων θα εντυπωσιάσει τόσο πολύ τον (μυθικό) Πάπα της Ρώμης, Cyriakus, που θα παραιτηθεί της παπικής εξουσίας, ώστε να επιστρέψει στη Κολωνία μαζί με τις έντεκα χιλιάδες παρθένες και να αντιμετωπίσει τον ίδιο μαρτυρικό θάνατο που προείπε ο Άγγελος Κυρίου στην Ούρσουλα.

Vittore CARPACCIO, Οι προσκυνητές συναντούν τον Πάπα, 1492.
Gallerie dell'Academia, Βενετία.

Στη Ρώμη οι τελευταίες ειδωλολάτρισσες της μεγάλης συνοδείας, όπως και ο πρίγκηπας Αιθέριος θα βαπτιστούν, ώστε να βρουν τη σωτηρία στο επερχόμενο μαρτύριο. Κατά την επιστροφή τους στην Κολωνία, θα φτάσουν την ίδια στιγμή που οι Ούννοι είχαν ξεκινήσει τη πολιορκία της πόλης (σημ. στην πραγματικότητα οι Ούννοι δεν πολιόρκησαν ποτέ την Κολωνία, ούτε έφτασαν μέχρι εκεί). Εκεί αντιστεκόμενες στις ορέξεις των Ούννων θα σφαγιαστούν μαζικά.

Vittore CARPACCIO, Το μαρτύριο των προσκυνητών και η κηδεία της Αγίας Ούρσουλας, 1493. Gallerie dell'Academia, Βενετία.

Με το τέλος της σφαγής, ένας ουράνιος στρατός από τις ίδιες μόλις σφαγιασμένες παρθένες θα επιπέσει με ορμή πάνω στους Ούννους και τόσο θα τους τρομοκρατήσει που θα λύσουν τη πολιορκία και θα φύγουν για πάντα μακριά. Σωζόμενοι έτσι οι κάτοικοι της Κολωνίας από τους Ούννους, θα βγουν από τα τείχη της πόλης και θα θάψουν τις άγιες παρθένες έξω από τη πόλη, έτσι όπως ήταν η συνήθεια στον ρωμαϊκό κόσμο. Η σφαγή και η ταφή των αγίων παρθένων είναι κεντρικά σημεία στην ανάπτυξη του θρύλου, όπως θα γίνει φανερό αργότερα. 

Vittore CARPACCIO, Η αποθέωση ης Αγίας Ούρσουλας, 1491.
Gallerie dell'Academia, Βενετία.

Η απελευθέρωση της πόλης με το μαρτύριό τους και η παρουσία των αγίων τους λειψάνων εκεί θα τους μετατρέψει στους κατεξοχήν αγίους προστάτες της πόλης της Κολωνίας. Η ιστορία τους με το προσκυνηματικό ταξίδι, η παρθενία τους, ο διάπλους με καράβια του πλεύσιμου Ρήνου και η ομαδικότητά τους θα τους κάνει exempla των προσκυνηματικών ταξιδίων, αλλά και προστατών για τους ναυτικούς, τους φοιτητές και τους μαθητές. Αποτελούσαν ακόμη και παραδείγματα ήθους για τα κορίτσια των ευγενικών οικογενειών της μεσαιωνικής Ευρώπης.

Εσωτερική άποψη από το Χρυσό Παρεκκλήσι (Goldene Kammere) της Αγίας Ούρσουλας.

Η φυσική "απόδειξη" του θρύλου των έντεκα χιλιάδων παρθένων ήρθε στο φως κατά τη διάρκεια της κατασκευής νέων επεκταμένων τειχών της πόλης το 1106. Οι ανασκαφές στα περίχωρα του Niederich στα βόρεια της πόλης της Κολωνίας αποκάλυψαν χιλιάδες από σκελετικά ανθρώπινα υπολείμματα σε ένα εκτεταμένο δίκτυο ρωμαϊκών νεκροταφείων, γνωστά από εκεί και πέρα ως "Ager Ursulanus". Τα σκελετικά ανθρώπινα υπολείμματα φαινόταν να προσδίδουν αξιοπιστία στο θρύλο των χιλιάδων παρθένων και για αυτό ανακηρύχθηκαν ως τα λείψανα των έντεκα χιλιάδων παρθένων που μαρτύρησαν και τάφηκαν έξω από τα τείχη της ρωμαϊκής Colonia.

Με τα οστά έχει σχηματιστεί η ακόλουθη επιγραφή:
MARIA - S. URSULA ORA PRO NOVIS - S. ETIRI ORA PRO NOVIS -
CORONA MARTIRUM - SS VIRGINES
(Μαρία - Αγία Ούρσουλα προσεύχου υπέρ ημών - Άγιε Αιθέριε προσεύχου υπέρ ημών -
Στέφανος μαρτυρίου - Άγιες Παρθένοι).

Η αποκάλυψη τόσων πολλών οστών εξάλλου προσέδιδε τεράστια σημασία στη Κολωνία, αφού θα μπορούσε να συγκριθεί με τη Ρώμη που με τις κατακόμβες της και τους μάρτυρες των πρώτων χριστιανικών αιώνων τροφοδοτούσε με λείψανα την υπόλοιπη Ευρώπη. Αλλά και για τους κατοίκους της ίδιας της πόλης της Κολωνίας ήταν επίσης τεράστιας σημασίας το γεγονός της αποκάλυψης των λειψάνων των αγίων παρθένων την ώρα που κατασκεύαζαν νέα τείχη, αφού μαρτυρούσε την αδιάκοπη χρονικά παρουσία, προστασία και πατρωνία τους για τη πόλη.

 

Εσωτερική άποψη από το Χρυσό Παρεκκλήσι
(Goldene Kammere) της Αγίας Ούρσουλας.

Κατά τη διάρκεια του 12ου αιώνα οι ανασκαφές για την ανακάλυψη των λειψάνων έγιναν υπό την αιγίδα των Βενεδικτίνων μοναχών του Deutz (από το 1155 ως το 1164). Ανάμεσα στα οστά ανακαλύφθηκαν και επιτύμβιες στήλες με ονόματα που σταδιακά μεγάλωσαν τον αριθμό των αγίων παρθένων που θα μπορούσαν να ταυτοποιηθούν με ένα όνομα. Όμως, έγινε σύντομα αντιληπτό, ότι ανάμεσα στα οστά των αγίων παρθένων υπήρχαν και οστά ανδρών και παιδιών, για τα οποία θα έπρεπε να βρεθεί μία εξήγηση.

Ναύτης;

Ο ηγούμενος τότε του Deutz με το όνομα Gerlach θεώρησε πρέπον να πάει να συμβουλευτεί μία νέα Βενεδικτίνη μοναχή με το όνομα Elizabeth (1129 – 1164) που φημιζόταν για τις "μυστικιστικές της εκστάσεις". Το 1156 το μοναστήρι στο Schönau είχε λάβει τα οστά από δύο αγίες παρθένες, από τις οποίες η μία ονομαζόταν Αγία Verena, σύμφωνα με μία επιτύμβια επιγραφή που βρέθηκε δίπλα σε αυτά τα οστά, ενώ η δεύτερη ήταν ανώνυμη. Στις μυστικιστικές της εκστάσεις η Elizabeth του Schönau είδε την Αγία Verena να την επισκέπτεται και να της απαντάει σε όλες της τις ερωτήσεις. Σε αυτές τις "συνομιλίες" η Αγία Verena αποκάλυψε ότι ο δεύτερος σκελετός ήταν άντρας με το όνομα Άγιος Caesarius και ότι το όνομα του μνηστήρα της Αγίας Ούρσουλας ήταν Άγιος Aetherius. Η Αγία Verena αποκάλυψε επίσης ότι, άντρες συνόδευαν τις άγιες παρθένες, υπηρετώντας τους κυρίως ως ναύτες, επιβεβαιώνοντας έτσι την αρχαιολογική μαρτυρία που αποκαλυπτόταν στο "Ager Ursulanus". Όσο για τα παιδιά ήταν συγγενείς των αγίων παρθένων που τις συνόδευαν στο ταξίδι τους.

Εσωτερική άποψη από το Χρυσό Παρεκκλήσι (Goldene Kammere) της Αγίας Ούρσουλας.

Σταδιακά, η Elizabeth του Schönau, θα "αποκαλύψει" τα ονόματα και τους χαρακτήρες διαφόρων "ηρώων" του θρύλου, όπως ο Πάπας Cyriacus (για τον οποίον δεν υπάρχουν καθόλου ιστορικά στοιχεία, αφού είναι φανταστικό πρόσωπο), τον Επίσκοπο Pantalus της Βασιλείας, τον Αρχιεπίσκοπο Simplicion της Ραβέννας και τη βασίλισσα Gerasina της Σικελίας. Και πολύ γρήγορα οι "αποκαλύψεις" της Elizabeth θα ενσωματωθούν στα συναξάρια της εποχής.

Εσωτερική άποψη από το Χρυσό Παρεκκλήσι
(Goldene Kammere) της Αγίας Ούρσουλας.

Με το τέλος του δωδέκατου αιώνα τα ονόματα πολλών από των αγίων παρθένων ήταν γνωστά, ενώ τον 17ο αιώνα ο μελετητής Crombach μπόρεσε να ταυτοποιήσει 9.816 ονόματα από τις έντεκα χιλιάδες παρθένες.

Τρύπες από αιχμηρό όργανο, πιθανώς από βέλη τόξου,
σε κάρα αγίας παρθένου.

Από το 1113 τουλάχιστον, η Κολωνία άρχισε να εξάγει με δωρεές μεγάλες ποσότητες λειψάνων από τα οστά που ανακαλύπτονταν στις ανασκαφές του "Ager Ursulanus". Ήδη τον 12ο και 13ο αιώνα η λατρεία των αγίων παρθένων είχε διαδοθεί σε ολόκληρη τη Κεντρική και Δυτική Ευρώπη. Λείψανα των αγίων παρθένων αποθησαυρίζονταν σε διάφορες πόλεις και μοναστήρια σε μέρη που σήμερα ονομάζονται Γερμανία, Γαλλία, Ελβετία, Ιταλία, Ισπανία, Αγγλία, Φλάνδρα, Ουγγαρία, Βοημία, Πολωνία, Σουηδία, Νορβηγία, Δανία, Φιλανδία και Ισλανδία, κυριολεκτικά σε κάθε γωνιά της Κεντρικής, Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης. Η εξαγωγή λειψάνων των αγίων παρθένων έφτασε σε τέτοιο σημείο που ο Πάπας Βονιφάτιος ΙΧ (1389-1404) αναγκάστηκε να διατάξει την απαγόρευση εξαγωγής περισσότερων λειψάνων των αγίων παρθένων. Η απαγόρευση κράτησε μονάχα έναν αιώνα, για να ξεκινήσει αμέσως πάλι μετά. Κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης γεωγραφικής εξάπλωσης της λατρείας των αγίων παρθένων, η Κολωνία παρήγαγε πολύχρωμες συνήθως ξύλινες προτομές με φανταστικές απεικονίσεις των αγίων παρθένων που χρησίμευαν ως λειψανοθήκες και είχαν μεγάλη επιτυχία και διάδοση (περίπου 1300-1450) στα άλλη μέρη της Ευρώπης.

Εσωτερική άποψη από το Χρυσό Παρεκκλήσι (Goldene Kammere) της Αγίας Ούρσουλας.

Κέντρο πάντα της λατρείας των αγίων παρθένων παρέμεινε η Κολωνία με την εκκλησία της Αγίας Ούρσουλας και το Χρυσό Παρεκκλήσι της διακοσμημένο με χιλιάδες οστών σε διάφορα γεωμετρικά σχέδια και γεμάτο από λειψανοθήκες προτομές με τις κάρες των αγίων παρθένων.

Κάρες αγίων παρθένων.

Αββαείο Marienstatt. Βωμός με λειψανοθήκες αγίων παρθένων.

Να σημειώσουμε εδώ ότι η Αγία Ούρσουλα δεν ήταν από την αρχή η "αρχηγός" των αγίων παρθένων. Αρχικά τα ονόματα των Pinnosa, Martha και Saula φαινόταν να έχουν την πρωτοκαθεδρία, ενώ της Ursula φαίνεται πως καθιερώθηκε μόλις το 10ο αιώνα. 

Προθήκη με λειψανοθήκες αγίων παρθένων
στο ναό του Αγίου Kunibert στη Κολωνία.

Το 1969, η Καθολική εκκλησία αφαίρεσε το όνομα της Αγίας Ούρσουλας και των έντεκα χιλιάδων παρθένων από το επίσημο αγιολόγιο και εορτολόγιό της, επειδή σύμφωνα με την απόφαση "…το μαρτύριό τους είναι εντελώς μυθικό: τίποτα, ούτε καν τα ονόματά τους, είναι γνωστά για αυτές τις παρθένες άγιες που σκοτώθηκαν στην Κολωνία σε κάποια απροσδιόριστη στιγμή".

 

Προθήκη με λειψανοθήκες αγίων παρθένων
στο ναό του Αγίου Kunibert στη Κολωνία.

Προθήκη με λειψανοθήκες αγίων παρθένων
στον ναό του Αγίου Kunibert στη Κολωνία (λεπτομέρεια).

Επιτύμβιες ρωμαϊκές στήλες στο Ρωμαϊκό Μουσείο της Κολωνίας.

Λείψανο της Αγίας Ούρσουλας που πωλείται στο ebay
ή και σε άλλους ιστότοπους (2012).

Πολλά στοιχεία αντλήθηκαν
από το παραπάνω βιβλίο του Scott B. Montgomery:
St. Ursula and the Eleven Thousand Virgins of Cologne.
Relics, Reliquaries and the Visual Culture of Group Sanctity
in Late Medieval Europe.
(= Η Αγία Ούρσουλα και οι Έντεκα Χιλιάδες Παρθένες της Κολωνίας.
Λείψανα, Λειψανοθήκες και η Εικονική Κουλτούρα της Ομαδικής Αγιότητας
στην Ύστερη Μεσαιωνική Ευρώπη).