54 - Το Άγιο Γάλα της Παρθένου

Λειψανοθήκη του Hugo d' Oignies που περιέχει
Άγιο Γάλα της Παρθένου.

Στις περιδιαβάσεις μου στα μουσεία και στους θησαυρούς των καθεδρικών ναών της Δύσης, ιδιαίτερα αυτών της Γαλλίας, ήρθα σε επαφή με μεσαιωνικές λειψανοθήκες που περιείχαν ή και περιέχουν Άγιο Γάλα της Παρθένου (Saint-Lait de la Vierge), το οποίο μου προξένησε αμέσως ζωηρή περιέργεια. Τι να ήταν αυτό άραγε;
    

Αργότερα διάβασα και σημείωσα το παρακάτω απόσπασμα στην Πραγματεία περί λειψάνων (Le traité des reliques, 1543) του Γάλλου μεταρρυθμιστή θεολόγου Ιωάννου Καλβίνου (1509–1564), στο κεφάλαιο που διαπραγματεύεται τα «λείψανα» της Θεοτόκου. 

   

Σημειώνω εδώ ότι η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση, κοινώς Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα, ήταν ένα χριστιανικό μεταρρυθμιστικό κίνημα του 16ου αιώνα, που συνέβη στην Ευρώπη σε βάρος της Καθολικής Εκκλησίας, συνέπεια της οποίας ήταν η δημιουργία του Προτεσταντισμού.

   

«…Ωστόσο, για να έχουν τουλάχιστον κάτι που να ανήκε σε Αυτήν, προσπάθησαν να αντισταθμίσουν την έλλειψη άλλων κειμηλίων με την κατοχή των μαλλιών Της και του γάλακτός Της. Τα μαλλιά προσκυνούνται σε διάφορες εκκλησίες στη Ρώμη, στη Salvatierra στην Ισπανία, στη Maçon, Saint-Flour, Κλυνύ, Νεβέρ στη Γαλλία, καθώς και σε πολλές άλλες πόλεις. Όσον αφορά το γάλα, δεν υπάρχει ίσως μία πόλη, μία αδελφότητα, ένα ανδρικό ή γυναικείο μοναστήρι, όπου αυτό δεν εμφανίζεται σε μεγάλες ή μικρές ποσότητες. Πράγματι, αν η Παρθένος ήταν τροφός σε όλη της τη ζωή ή γαλακτοπαραγωγική φάρμα, δεν θα μπορούσε να παράξει τόσο γάλα από όσο δείχνεται ως δικό της στα διάφορα μέρη. Πώς αυτοί απέκτησαν όλο αυτό το γάλα δεν το λένε, και είναι περιττό εδώ να σημειώσουμε ότι δεν υπάρχει καμία βάση στα Ευαγγέλια για αυτές τις ανόητες και βλάσφημες υπερβολές.»

   

Και σε σημείωση:

   

«Φιαλίδια γεμάτα με τέτοιου είδους γάλα δείχνονταν σε διάφορες εκκλησίες στη Ρώμη, στη Βενετία στην εκκλησία του Αγίου Μάρκου, στην Αιξ-αν-Προβάνς, στην εκκλησία των Célestins στην Αβινιόν, στον Άγιο Αντώνιο στην Πάδοβα κτλ κτλ, και πολλές ανόητες ιστορίες σχετίζονται με θαύματα που αποδίδονται σε αυτά τα λείψανα.»

Επρόκειτο λοιπόν για το μητρικό γάλα της Παρθένου Μαρίας; 

  

Σύντομα το μυστήριο θα λυνόταν, όταν θα επισκεπτόμουν τον θησαυρό Oignies στην Ναμύρ του Βελγίου. Ένας θησαυρός που περιέχει λειψανοθήκες με λείψανα Αποστόλων και άλλων αγίων, βυζαντινές σταυροθήκες με τεμάχια Τιμίου Ξύλου και ανάμεσά τους να ξεχωρίζει το περιστέρι της φωτογραφίας, colombe eucharistique, φτιαγμένο με απαράμιλλη τέχνη από τον μοναχό Hugo (πριν 1187-περ. 1240) και που περιέχει Γάλα της Παρθένου (reliquaire du lait de la Vierge).

  

Μέρος του Θησαυρού Oignies, ένα από τα επτά θαύματα του Βελγίου.

Η πόλη Ναμύρ
(ενίοτε και Ναμούρ)
του Βελγίου.

Η Λειψανοθήκη του Hugo d' Oignies που περιέχει Άγιο Γάλα της Παρθένου.

Ο Θησαυρός Oignies

Όπως είπαμε, ο Θησαυρός Oignies είναι ένα σύνολο από αριστουργήματα χρυσοχοΐας που δημιουργήθηκαν τον δέκατο τρίτο αιώνα από τον μοναχό Hugo της μοναστικής κοινότητας Oignies.

  

Χάρη σε έναν ευεργέτη, τον Jacques de Vitry, επίσκοπο της Saint-Jean d'Acre και αργότερα καρδινάλιο, ο μοναχός Hugo έκανε μια σειρά από ασημικά: λειψανοθήκες, αρτοφόρια, σταχώσεις Ευαγγελίων και άλλα αντικείμενα λατρείας που είναι ανάμεσα στα αντιπροσωπευτικότερα και καλύτερα δείγματα της λεγόμενης τέχνης Mosan.

  

Αυτά τα καλλιτεχνικά έργα έχουν διασωθεί στο σύνολό τους, ενώ άλλοι θησαυροί καταστράφηκαν, λεηλατήθηκαν ή διασκορπίστηκαν εξαιτίας των πολέμων και των επαναστάσεων. 

  

Στα τέλη του δέκατου όγδοου αιώνα οι λειψανοθήκες είχαν εντοιχιστεί σε ένα αγρόκτημα από τον τελευταίο μοναχό της μοναστικής κοινότητας Oignies, ενώ το 1818 ο θησαυρός ανατέθηκε στις αδελφές μοναχές της Notre Dame της Ναμύρ. Εντοιχίστηκαν ξανά το 1939 για να αποφύγουν την καταστροφή, όταν ο πόλεμος τα απείλησε. Από τις αρχές του 2010 έχουν μόνιμα διατεθεί και εκτίθενται στο Μουσείο Αρχαίων Τεχνών της Ναμύρ (Musée des Arts anciens).

Το Γάλα της Παρθένου

Η Σπηλιά του Γάλακτος στη Βηθλεέμ.

Η άσπρη ασβεστολιθική γη ή ο γαλακτίτης λίθος (=είδος ζεόλιθου που όταν τρίβεται ή βρέχεται, εκκρίνει υγρό που μοιάζει με γάλα) της Σπηλιάς του Γάλακτος στη Βηθλεέμ ονομάζεται Άγιο Γάλα της Παρθένου. Και τα κομμάτια αυτής της άσπρης πέτρας ονομάζονται κατ’ επέκταση Γάλα της Παρθένου. 

Το Γάλα της Παρθένου.

  

Σύμφωνα με αρχαία παράδοση, η Θεοτόκος κατέφυγε σ’ αυτό το σπήλαιο, ενόσω ο Ιωσήφ έλειπε για να αγοράσει εφόδια για τη φυγή τους στην Αίγυπτο. Το μωρό ο Ιησούς, πείνασε, η Παναγία του πρόσφερε γάλα, αλλά μία σταγόνα, η τελευταία, έπεσε στο έδαφος της σπηλιάς. Η σταγόνα αυτή, μετά τη φυγή της Αγίας Οικογένειας στην Αίγυπτο, θα λευκάνει εσωτερικά όλο το χώρο. 

Εικόνα της γαλακτοτροφούσας Θεοτόκου
που βρίσκεται στο Σπήλαιο του Γάλακτος
στη Βηθλεέμ.

  

Όταν θα ανακαλυφθεί η Σπηλιά του Γάλακτος κατά τη διάρκεια των σταυροφοριών και αφού θα περιέλθει στους Φραγκισκανούς μοναχούς, κομμάτια από τον γαλακτίτη λίθο με την ονομασία «λείψανο του γάλακτος της Παρθένου» θα διοχετευθούν σ’ όλη τη Δυτική Ευρώπη, όπου ανακατεμένο με νερό καταναλώνονταν από γυναίκες για να κατεβάσουν γάλα κατά τη διάρκεια της γαλουχίας τους ή ακόμα και για θεραπεία διαφόρων ασθενειών.

Στη Σπηλιά του Γάλακτος στη Βηθλεέμ.

Τον Μεσαίωνα, όπως αναφέρουν περιηγητές, η σπηλιά ήταν γεμάτη από κόσμο, ιδιαίτερα γυναικών, διαφορετικών εθνικοτήτων και θρησκειών, που σκοπό είχαν να πάρουν το Γάλα της Παρθένου.

Ο Ιησούς Χριστός ως βρέφος. Θησαυρός Oignies.

Το Γάλα της Παρθένου ήταν, για τους πιστούς, ένα ορατό σημάδι της ενσάρκωσης του Λόγου που ως βρέφος, στόχος του, όπως και όλων των βρεφών του κόσμου, ήταν το γάλα της μητρός του, Μαρίας.

Η σημερινή είσοδος της Σπηλιάς του Γάλακτος στη Βηθλεέμ.
Στο ίδιο μέρος βρέθηκαν ερείπια ελληνορθόδοξου ναού,
μάλλον βυζαντινού, αφιερωμένου στον Άγιο Νικόλαο.

  

Αργότερα, όταν οι Άγιοι Τόποι θα περιέλθουν στα χέρια των Σαρακηνών, τα σπάνια πια κομμάτια της λευκής πέτρας που θα έβρισκαν το δρόμο τους προς τη Δύση θα διοχετεύονταν σε λειψανοθήκες και άλλα ιερά σκεύη, όπως η περιστερά του Θησαυρού Oignies.

Αριστερά λειψανοθήκη με τεμάχιο πλευρικού οστού του Αποστόλου Πέτρου,
στο κέντρο σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Σταυρού, και δεξιά
η colombe eucharistique με το Γάλα της Παρθένου.

Η περιστερά φτιάχτηκε μετά το 1243, πιθανότατα το 1250, από επίχρυσο ασήμι, ενώ στο στήθος της βρίσκεται ένας μεγάλος αμέθυστος. Πατά πάνω σε μικρή βάση με παραστάσεις τεσσάρων μικρών ανθρώπινων κεφαλών και σε δύο ρόδα. Στη βάση παράσταση της Σταύρωσης. Η ακριβής μικροτεχνία του Hugo είναι φανερή στο κεφάλι της περιστεράς, αλλά και στα πτερά. Το ύψος του αντικειμένου είναι 45 εκ.

Το εξώφυλλο του βιβλίου:
Διάλογος με το Αόρατο. Η τέχνη στις πηγές της Ευρώπης.

Trésor d'Hugo d'Oignies, histoire d'un passage from Cultura Europa on Vimeo.