Δευτέρα 3 Δεκεμβρίου 2012

35 - Αγιότης μαρτυρουμένη


Έγγραφο Πατριαρχική και Συνοδική πράξη αγιοποίηση Ιωακείμ Βατοπεδινός ο Παπουλάκης
Απόφαση της Πατριαρχικής και Συνοδικής πράξης
του Οικουμενικού Πατριαρχείου (αρ. 323 της 19/03/1998)
με την οποίαν ο Ιωακείμ ο Βατοπεδινός ο Παπουλάκης
συγκαταριθμείται στους αγίους της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Αναδημοσιεύουμε εδώ την ενδιαφέρουσα ομιλία του πρωτοπρεσβύτερου και καθηγητού Πανεπιστημίου πατρός Γεωργίου Μεταλληνού με τίτλο "Αγιότης μαρτυρουμένη" που δόθηκε στη σειρά ομιλιών στρογγυλής τραπέζης με θέμα: "Αγιότητα, ένα λησμονημένο όραμα" που οργανώθηκε με τη ευκαιρία συμπλήρωσης είκοσι χρόνων λειτουργίας του εκδοτικού οίκου "Ακρίτας" στο Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν από 21 Οκτωβρίου ως 16 Δεκεμβρίου 1998.

Οι ομιλίες αυτές δημοσιεύθηκαν στον επετειακό συλλογικό τόμο "Αγιότητα, ένα λησμονημένο όραμα" των εκδόσεων "Ακρίτας" (Α' έκδοση Δεκέμβριος 2001, σελ. 45-57) (εδώ όλος ο τόμος ή εδώ για την συγκεκριμένη ομιλία).
  
Η ΠΡΟΣΦΑΤΗ θρόα1 κατάταξη νέων γίων στ γιολόγιο τς ρθοδόξου κκλησίας τόσο στ κλίμα το Οκουμενικο Πατριαρχείου, σο κα στν κκλησία τς ωσίας, προκάλεσε τς πόμενες σκέψεις πάνω σε μία οσιώδη πτυχ τς διαδικασίας τς «ναγνωρίσεως» γίων στν ρθόδοξη παράδοση. 
 
Ιερά λείψανα των ομολογητών αγίων Γρηγορίου, Θεοδώρου και Λέοντος Ἀγιοι Φανέντες
Ιερά λείψανα των ομολογητών αγίων Γρηγορίου, Θεοδώρου και Λέοντος,
οι οποίοι φέρουν και την προσωνυμία "Ἀγιοι Φανέντες".
Φυλάσσονται στον ιερό ενοριακό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Σάμης Κεφαλληνίας.

Οι "Ἀγιοι Φανέντες".
Οι "Ἀγιοι Φανέντες".

1. Η ΟΡΘΟΔΟΞΟΠΑΤΕΡΙΚΗ παράδοση ποδίδει τν χαρακτηρισμ το γίου2 στ πρόσωπα κενα, τ ποα χουν φθάσει στ θέωση κα συνιστον τος μάρτυρές της μέσα στν στορία. Κατ τν γιο ωάννη τν Δαμασκηνό, τιμομε τος γίους «ς νωθέντας Θε κατ προαίρεσιν κα τοτον δεξαμένους νοικον κα τ τούτου μεθέξει γεγονότας χάριτι, περ ατός στι φύσει». γιοι εναι «ο μψυχοι ναο το Θεο, τ μψυχα το Θεο σκηνώματα», διότι «δι το νο τος σώμασιν ατν νώκησεν Θεός»3.

να π τ περισσότερο νησυχητικ συμπτώματα τς ποχς μς -καρπς τς μακρς λλοιώσεως τν θεολογικν μας κριτηρίων- εναι θεώρηση τς σωτηρίας, κα συνεπς κα τς γιότητας, σ πλαίσια θικά, στ ρια τς θικς προσπάθειας κα βελτιώσεως το νθρώπου. Λόγω τς βαθμιαίας πικρατήσεως ομανιστικν κα θικολογικν κριτηρίων νοεται κα θέωση ς θικ κα χι ντολογικ γεγονός, δηλαδ ς «κατ χάριν» λλοίωση τς φύσεως κα συνόλης τς πάρξεως το νθρώπου.

Κατ τν ρθόδοξη, μως, παράδοση « περώνυμος θέωσις» καθιστ τος μετέχοντας ατς «κτίστους, νάρχους κα περιγράπτους [...] , καίτοι δι τν οκείαν φύσιν ξ οκ ντων γεγονότας»4.

Δι τς θεώσεως, τς ν χάριτι νώσεως μ τν Θεό, κατ τν γιο Γρηγόριο τν Παλαμ, «λος ν λοις ξίοις Θες περιχωρε, λ δ λοι περιχωροσιν λικς ο γιοι τ Θε, λον ντιλαβόντες αυτν τν Θεόν»5.

πώλεια, μως, δρανοποίηση τν συχαστικν κριτηρίων δήγησε στν ντικατάσταση τς πνευματικότητας μ τν θικολογία κα τς γιότητας μ τν ομανιστικ ρεταλογία6.

2. ΕΧΕΙ δη τεκμηριωμένα ποσαφηνισθε, τι στν ρθόδοξη παράδοση « ναγνώρισις τν π το Θεο δεδοξασμένων προσώπων, τν εαρεστησάντων ατ κα κατάταξις ατν ες τν χορν τν γίων γίνετο, γίνεται κα φείλει ν γίνεται [...] π τς γενικς κκλησιαστικς συνειδήσεως ποιμένων τ κα ποιμαινομένων νευ λλης πρωτοβουλίας κα πισήμου πεμβάσεως τς κκλησιαστικς ρχς»7.

Εναι, μως, ξ σου γεγονός, τι αθόρμητη κα σύσσωμη ναγνώριση τς γιότητας δν πρξε ποτ αθαίρετη, οτε στηρίχθηκε στν καλ φήμη, τν θικότητα, λλ σ πτ κα ασθητ μαρτύρια, τεκμηριωμένα δηλαδ κα νωθεν προερχόμενα δείγματα τς πραγματικότητας τς θεώσεως.

μέγας θεολόγος τν νεωτέρων χρόνων Εγένιος Βούλγαρις (1716-1806) λέγει χαρακτηριστικ γι τν ναγνώριση τν γίων: «Ελογητς Θεός, ς οκ μάρτυρον π γς φίησι τν λήθειαν ατο»8 (πρβλ. Πράξ. ιδ 17).

Τόσο δ Βούλγαρις, σο κα λλοι πρν π ατν θεολόγοι τς κκλησίας μας, προκειμένου περ τς ναγνωρίσεως γίων πικαλονται τν λόγο το π. Παύλου: «ο γρ αυτν συνιστν κενος στν δόκιμος, λλ᾿ ν Κύριος συνίστησι» (Β Κορ. ι 18).

Σύμφωνα μ τ μακραίωνη κκλησιαστικ πράξη, ο γιοι δν ναγνωρίζονται μ θικολογικά, κοινωνικ κα νδοκοσμικ κριτήρια, λλ κατόπιν τς φανερώσεως τς γιότητάς τους π τν διο τν Θεό, μ σημεα διαμφισβήτητα, πο ντέχουν σ κάθε κριτικ κα ποσείουν κάθε μφιβολία.

καθηγητς μίλκας λιβιζτος σ εδικ μελέτη του9 χει συνοψίσει τς καθιερωμένες στν πράξη τς ρθόδοξης κκλησίας προϋποθέσεις ναγνωρίσεως τν γίων, ο ποες εναι:

α) διότητα το μέλους τς κκλησίας («δι το γίου βαπτίσματος»),

β) τ μαρτύριον πρ τς χριστιανικς πίστεως,

γ) γιος κατ πάντα βίος,

δ) «ξέχουσαι λως πηρεσίαι πρς τν χριστιανικν θρησκείαν κα τν κκλησίαν» (π.χ. Μ. Κωνσταντνος) κα

ε) « μαρτυρία διενεργηθέντων κα διενεργουμένων θαυμάτων π το Θεο, τ μεσιτεί το γίου προσώπου, ετε ν ζω, ετε μετ θάνατον»10.

Ο θέσεις ατς παναλαμβάνονται στ σκεπτικ λων τν περιπτώσεων ναγνωρίσεως γίων στς τελευταες δεκαετίες.

δη, μως, Εγένιος Βούλγαρις θεσε τ ζήτημα, ν τ κριτήρια παλαιοτέρων ποχν εναι δυνατν ν φαρμόζονται μετάβλητα στος νεωτέρους. λλ σ ατ θ πανέλθουμε.

δ πρέπει ν παρατηρηθε, τι πέρα π τν περίπτωση το ντως11 «πρ Χριστο» μαρτυρίου, τ ποο συνιστ κθ ατ φανέρωση τς θεώσεως, « γιος κατ πάντα βίος» ς στοιχεο γιότητας μπορε ν τεκμηριωθε μόνο μ τ μαρτυρία κείνων, ο ποοι ερίσκονται στν κατάσταση γιοπνευματικο φωτισμο, διότι « πνευματικς νακρίνει τ πάντα, ατς δ π᾿ οδενς νακρίνεται» (Α Κορ. β 14).

Ο «πνευματικοί», ο χοντες δηλαδ τν φωτισμ το γίου Πνεύματος, χουν τ δύναμη ν διακρίνουν τος πνευματοφόρους κα συνεπς ν διαπιστώσουν τν γιότητα τς καρδίας12, κα δν ρκε γι᾿ ατ πλ ξωτερικ κτίμηση λαϊκή, μ τ σύγχρονη ντίληψη, τυμηγορία.

Τ περισσότερο, μως, δύνατο, λλ συνάμα κα πικίνδυνο, κριτήριο στν ναγνώση τς γιότητος εναι ο «ξέχουσες πηρεσίες» πρς τν κκλησία, τ ποο εναι δυνατόν, ρμηνευόμενο κατάλληλα, ν χρησιμοποιηθε γι τν ξυπηρέτηση ποιωνδήποτε σκοπιμοτήτων. πιμον τς λλαδικς κα Κυπριακς κκλησίας ν κάνουν σαφ διάκριση μεταξ Μαρτύρων τς Πίστεως κα θνομαρτύρων13 εναι πιβεβαίωση τν περβολν κα καταχρήσεων, στς ποες μπορε ν δηγήσει φαρμογ ατο του κριτηρίου, περτονιζομένου μάλιστα ες βάρος τν λλων.

3. ΑΓΙΟΠΑΤΕΡΙΚΗ, συνεχς κα μετάβλητη, συνείδηση εναι, τι γιότητα ναγνωρίζεται μ βάση τ φανέρωσή της π τν διο τν Θεό, μέσ τς διενεργείας (αθεντικν) θαυμάτων.

Ατ τ κριτήριο εναι κκλησιαστικ τ σφαλέστερο κα πικρατέστερο στν χρο τς ρθόδοξης γιολογίας. Πατριάρχης εροσολύμων Νεκτάριος (1660-1669)14 παραδίδει συνοπτικ τ σχετικ κκλησιαστικ μπειρία.

«Τρία θεωρονται -γράφει- μαρτυροντα τν (πογράμμιση δική μας) ν νθρώποις γιότητα· πρτον ρθοδοξία μωμος· ρετν κατόρθωσις πασν, ν ας πεται περ τν πίστιν μέχρις αματος πρς τν μαρτίαν ντικατάστασις καί, τέλος, παρ Θεο πίδειξις σημείων περφυν κα θαυμάτων. Τ πρτόν στι κα ες σωτηρίαν ναγκαιότατον. Τ δεύτερον ες γιωσύνης χαρακτρα. λλ κα τ τρίτον ναγκαιότατον καυτν ες πόδειξιν»15.

Τ κείμενο ατό, γραμμένο μετ π δεδομένη δυτικ πρόκληση κα διεπόμενο π τ σαφ βούληση ν διασταλε ρθόδοξη πράξη π τ δυτικ παραχάραξη, εναι σημαντικότατο γι τ θεολογικ πληρότητα κα σαφήνειά του. Διαφοροποιε φ᾿ νς τν ληθ π τν ποτιθεμένη («σεσοφισμένη», πρβλ. Β Πέτρου α 16) γιότητα κα φ᾿ τέρου ντοπίζει τν πιστοποίηση τς γιότητος στ θεία κα χι στν νθρώπινη πλευρά. Προϋποθέτοντας τ διατύπωση ατ το Πατριάρχου Νεκταρίου, πανέρχεται στ θέμα γιος Νικόδημος γιορείτης (1749-1809), δίδοντας κατ τ γνώμη μας τν τελικ διατύπωση τς κκλησιαστικς πράξεως στ Νέον Μαρτυρολόγιόν του.

«Εναι γνώμη -γράφει- τν διδασκάλων τς κκλησίας μας, τι τν μν σίων τ λείψανα δν προσκυνονται ς για, ν Θες δν ποδείξ δι᾿ ατν θαύματα, τ λιγώτερον τ τιμήσ δι τς εωδίας μ τ ν μν εναι ποδεδειγμένα ες τος νθρώπους ν κρυπτ πίστις κα γάπη ατν ες τν Θεόν».

Εναι τοποθέτηση το γίου στ παραπάνω κριτήριο το «γίου κατ πάντα βίου». Συνεχίζει μως:

«Τν δ Μαρτύρων τ λείψανα προσκυνονται ς για κα χωρς θαυμάτων κα εωδίας16, μ τ ν γίνεται φανερ ες λους δι τς μπράκτου ποδείξεως το μαρτυρίου ες Θεν τελεία γάπη ατν· τν ποίων τούτων προηγουμένως, κα φανερς ερισκομένων ες τος Μάρτυρας, ς παρακολουθήματα εναι πλέον τ θαύματα, κα σχεδν λογίζονται, σον ες πόδειξιν, περιττά»17.

Δν παύουν, δηλαδή, τ θαύματα ν θεωρονται μεσα συνδεδεμένα μ τν γιότητα, μολονότι στν περίπτωση τς τιμς τν Μαρτύρων δν χουν πρωταρχικ ποδεικτικ σημασία («σχεδν περιττά»), φο τ μαρτύριο καθ᾿ ατ συνιστ βεβαίωση το γεγονότος τς θεώσεως18.

λλωστε, τ ληθ λείψανα τν ντως γίων συνιστον μόνιμο θαμα, μ τν πέρβαση τς φυσικς φθορς κα τν ναστολ τς φυσικς διαλύσεως το κυτταρικο συστήματος19.

4. Η ΠΡΟΤΑΞΗ κα ξαρση τς «παρ Θεο δόξης» στ φανέρωση τς γιότητας, συνιστ συνεχ παράδοση τς κκλησίας μας, κφραζομένη διαχρονικ στ θεολογική της γραμματεία. Θ περιορισθομε σ χαρακτηριστικ δείγματα:

α) στορικς Σωκράτης (5ος α.), ναφερόμενος στν γιότητα το Τριμυθοντος Σπυρίδωνος, παρατηρε:

«... Ο τν ρετν πιδεξαι, τν τι κρατοσαν περ ατο φήμην ρκεν γομαι, τν δ δι᾿ ατο γενομένην, τ μν πλεστα, ς γεεικός, ο πιχώριοι σασιν».

Λείψανο Αγίου Δονάτου, Επισκόπου Ευροίας Ηπείρου, Μουράνο, Ιταλία
Η ξυλόγλυπτη λάρνακα και το λείψανο του Αγίου Δονάτου, Επισκόπου Ευροίας Ηπείρου.
Βρίσκεται στον ομώνυμο ναό στη νήσο Μουράνο της Βενετίας.


λλ κα γι τν γιο Δοντο τς Εροίας πείρου γράφει: «... δ πολλά τε κα λλα τεθαυματουργήσθαι μαρτυροσιν ο πιχώριοι»20.

β) πράξη ατή, πο σχυροποιεται κόμη περισσότερο στ χρόνια της Εκονομαχίας21, συνεχίζεται στος μεταγενέστερους αἰῶνες.

τσι, στν περίπτωση το γίου Γρηγορίου το Παλαμ, ες γιον ναγνώρισή του δν περιορίζεται στ θαυμαστ θεολογικ προσφορά του, στν σκητικ βιοτή του, λλ συγκεκριμένα στ θαύματά του.

Ιερό λείψανο του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά Ιερά Μονή Παναγίας Δοβρά
Ιερό λείψανο του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά  που αποθησαυρίζεται στην Ιερά Μονή Παναγίας Δοβρά.
"...αμάτων πηγν τν διον ναδείξας τάφον...".

Σημειώνει μαθητς κα βιογράφος του Φιλόθεος Κόκκινος (Οκουμενικς Πατριάρχης, 1354/55, 1364/70):

«...Κα στέργω κα τιμ τοτον ς γιον π τν θαυμάτων ατο, μετ τν νθάδε πρς Θεν κδημίαν εργάσατο, αμάτων πηγν τν διον ναδείξας τάφον» 22.

γ) λλ κα μετ τν λωση συνεχίζεται δια στάση. Παρατηρεται δ πίταση τς μφάσεως στ κριτήριο τν θαυμάτων. τσι, στν περίπτωση τς γίας Φιλοθέης τς θηναίας, πατριαρχικ πράξη ναγνωρίσεως τς κκλησιαστικς τιμς της σημειώνει:

ιερό λείψανο της Οσιομάρτυρος Φιλοθέης της Αθηναίας
Η λάρνακα με το ιερό λείψανο της Οσιομάρτυρος Φιλοθέης της Αθηναίας.
"... εωδίας πεπληρωμένον στι κα μύρον διηνεκς κχεται...".

«πειδ τς μν μετριότητος συνοδικς προκαθημένης δηλώθη σφαλς, τι τ θειότατον σμα τς σιωτάτης Φιλοθέης [...] εωδίας πεπληρωμένον στι κα μύρον διηνεκς κχεται, λλ κα τος προσιοσιν σθενέσι τε κα δεομένοις θεραπείας τν ασιν δίδωσιν [...] , δοξεν μν...»23.

Ιερό σκήνωμα Αγίου Γερασίμου Κεφαλληνίας
Ιερό σκήνωμα Αγίου Γερασίμου Κεφαλληνίας


Γι τν γιο Γεράσιμο Κεφαλληνίας, πατριαρχικ πράξη παρατηρε:

«Κα ν τος καθ᾿ μς χρόνοις εδόκησεν Θεός, σίως θεαρέστως βιώσαντα τν [...] θεον Γεράσιμον, τύπον γενέσθαι το κατ Χριστν πολιτεύματος κα θείας ρετς χαρακτρα, οπερ α ν βί ρεταί τε κα κατορθώματα, ο μόνον π᾿ νθρώπων θαυμάζονται κα πανταχο κηρύττονται παρ τν εδότων, λλ κα π Θεο πολλ μλλον πιβεβαιονται κα πισφραγίζονται καθ᾿ κάστην τος θαύμασιν, σα ες φέλειαν τν δεομένων κα καταφυγόντων ες τ θεον ατο τέμενος μεγαλόδωρος το γαθαρχικο Πνεύματος περγάζεται χάρις...»24.

Τ διο σχυσε κα στν περίπτωση το γίου Διονυσίου Ζακύνθου25.

δ) Γι ν λθουμε δ στν ποχή μας, στν πατριαρχικ πράξη νακηρύξεως το γίου Νεκταρίου Αγίνης, δηλώνεται μεταξ τν λλων:

«...κα ζν δ κα μετ θάνατον το χαρίσματος τς τν θαυμάτων νεργείας παρ Θεο ξιωθείς...». Καί: «...π᾿ ψιν λαβόντες τν γιον βίον κα τν γίαν τελευτν το σίου τούτου νδρός, μα δ κα τ δι᾿ ατο νεργηθέντα κα νν δ᾿ τι νεργούμενα θαύματα»26.

Γι τν σιο Εγένιο τν Ατωλ (1982), πατριαρχικ πράξη ατιολογε ς ξς τν πόφασή της: «...πολλ δείγματα σιότητος παρασχν» κα «πιδόντες πρς τν σίαν κα θεάρεστον βιοτν πολιτείαν κα τς ξαιρέτους πηρεσίας ατο πρς τν Μητέρα κκλησίαν κα τν ρθοδοξίαν»27.

Εναι μία π τς λίγες περιπτώσεις, στς ποες λόγος δν εναι περ θαυμάτων, λλ περ τν πηρεσιν πρς τν κκλησία. Βέβαια, τ περιεχόμενο ατν τν πηρεσιν πρέπει ν σχετίζεται μ τν παρατήρηση το δίου κειμένου: «συντελέσας τ μάλιστα ν τ ναδείξει πολλν νεομαρτύρων»28.

Πολ μως περισσότερο π τς ποδείξεις τν «πιστημόνων» τς ποες πικαλεται ξ λλάδος «γνωμοδότησις»29, σχύει, πιστεύουμε, μαρτυρία το μοναχο κα μαθητο ν σκήσει το σίου, ναστασίου Γορδίου: «γ δ κα προορατικο τοτον σχυρισαίμην ν μετέχειν χαρίσματος»30, ποία μως παραδόξως πουσιάζει π τ πατριαρχικ κείμενο. δια μφαση δίνεται στ θαύματα κα στν περίπτωση το γίου Παναγ (Μπασι)31, το γίου Εσταθίου Θεσσαλονίκης32, λλ κα το γίου Μαξίμου το Γραικο, γι τν ποο τ σχετικ γγραφο-πρόταση το μακαριστο ρτης γνατίου πρς τν ερ Σύνοδο τς κκλησίας τς λλάδος σημειώνει: «νεδείχθη μολογητς κα δοξάσθη ν θαύμασιν»33.

5. ΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ τς παροχς «ξεχουσν πηρεσιν» πρς τν κκλησία δν πομονώνεται ποτ στν κκλησιαστικ πράξη. Ατ ποδεικνύει τ σίγητο στόμα τς κκλησιαστικς συνειδήσεως, ρθόδοξη Λατρεία.

ντίθετα, κα στν περίπτωση ατ κκλησιαστικ συνείδηση δν παύει ν ναζητε τν νωθεν πιβεβαίωση τς γιότητας το συγκεκριμένου προσώπου. χαρακτηριστικότερη παρόμοια περίπτωση εναι Μ. Κωνσταντνος. Σύμφωνα μ τν μνογραφία τς ορτς του, κενο πο οσιαστικ βάρυνε τν κατάταξή του μεταξ τν γίων εναι θεοπτική του μπειρία (τ ραμα το σταυρο), ποία δήλωνε τν κ μέρους το Θεο κλογή του:

«τύπον σταυρο ν οραν κατοπτεύσας..., θεν δεξάμενος τν γνσιν το Πνεύματος». Κα «ς Παλος τν κλσιν οκ ξ νθρώπων δεξάμενος».

Παράλληλα δ προβάλλονται κα τ πτ τεκμήρια τς γιότητός του: «ο λάρναξ άσεις βρύει»34.

το αδιάφθορο λείψανο της Αγίας Θεοδώρας, της Αυγούστας
Η λάρνακα και το αδιάφθορο λείψανο της Αγίας Θεοδώρας, της Αυγούστας.
"...ἡ θήκη, θεόστεπτε, τν σν γίων λειψάνων, πλήρης οσα χάριτος, καταφλέγει δαίμονας..."

Tο αδιάφθορο λείψανο της Αγίας Θεοδώρας, της Αυγούστας (από λιτανεία στην Κέρκυρα).
Tο αδιάφθορο λείψανο της Αγίας Θεοδώρας, της Αυγούστας (από λιτανεία στην Κέρκυρα).


νάλογα σχύουν κα γι τν γία Θεοδώρα, σύζυγο το ατοκράτορος Θεοφίλου, τς ποίας τ φθαρτο ερ λείψανο εναι τεθησαυρισμένο στν μητροπολιτικ Να τς Κερκύρας. νταξή της στν χορ τν γίων δν στηρίζεται μόνο στ σημαντικ φιλορθόδοξη νέργειά της το 843, οτε στ σιακ τέλη της, λλ κα στν νοικοσα στ ερ λείψανό της χάρη, φανέρωση τς ποίας εναι φθαρσία κα τ θαύματά του: « θήκη, θεόστεπτε, τν σν γίων λειψάνων, πλήρης οσα χάριτος, καταφλέγει δαίμονας»35, σημειώνεται στν κολουθία της.

Εναι δ ξιοπρόσεκτο τι πίστη στ φανέρωση τς γιότητας μέσ τν θαυμάτων χει ναπτύξει στορικ μία σθεναρ δυναμικ στν χρο τς λαϊκς θρησκευτικότητας, ποία, ς γνωστόν, διασζει ποτυπωμένα στν στορική της μνήμη, λλ κα στς πρακτικές της, πολλ συχαστικ στοιχεα. Εναι, τσι, ερύτατα διαδεδομένη στν ρθόδοξο λα πίστη, τι « γιος, ν δν θαυματουργήσει, δν δοξολογιέται». Πρόκειται γι παροιμία, ποία σ διάφορες παραλλαγς παντ -τόσο στν κυριολεκτικ σο κα μεταφορική της σημασία- χι μόνο στν λληνικό, λλ κα στος λλους ρθοδόξους λαούς, πως κόμη κα στ Δύση, κάτι πο βεβαιώνει τν ρχαιότητα ατς τς πεποιθήσεως κα τ βαθύρριζό της36.

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ, θ παρατηρήσουμε τι ασθητ λλοίωση τν κκλησιαστικν κριτηρίων στος τελευταίους αἰῶνες, λόγω τν συνεχν κα σχυρν ξωθεν πιρρον, δικαιώνει τ στάση το εροσολύμων Νεκταρίου στ θέμα τς ναγνωρίσεως τς γιότητας. θεολογικ δ τοποθέτησή του βρίσκει κα τν πόλυτη κατάφαση το μεγάλου Εγενίου Βουλγάρεως.

παραίτητη προϋπόθεση γι τν παραδοχ τς γιότητας θεωρον κα ο δύο τ θαύματα, «τν τν σημείων πίδειξιν», ξηγον δ τν λόγο:

«Καίτοι τος πάλαι, ελικρινέστερον κατ Θεν πολιτευομένοις, ο πάνυ τοτο ντεξητάζετο, λλ τος καθ᾿ μς χρόνοις τς πονηρίας, δη κα τ θαύματα παραπλαττούσης κα τς ρετς τ ποκρίσει μλλον κιβδηλευούσης, κα λίαν θηρεύομέν τε κα παιτομεν κα ες κρίσιν καλομεν»37.

Μ βάση δ ατ τν προϋπόθεση -κυρίως- τόσο Πατριάρχης Νεκτάριος, σο κα Βούλγαρις, πορρίπτουν τ δυτικ λείψανα, ρνούμενοι συνάμα τν παρξη ληθινς γιότητας στ Δύση μετ τ σχίσμα. Ατό, μως, τί λλο σημαίνει παρ ρνηση τς δυνατότητας πάρξεως γιότητας κε, που χάνονται τ ρθ κριτήριά της, γιοπνευματικς φωτισμς κα θέωση;

============
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Κατ τν τελευταία τριετία ναγνωρίσθηκαν ς γιοι π τ Οκουμενικ Πατριαρχεο Παναγς (Μπασις) (4.2.1986), ρσένιος Καππαδόκης (11.2.1986), Μάξιμος Γραικς (31.5.1988), Εστάθιος κα Συμεών, ρχιεπίσκοποι Θεσσαλονίκης (10.6.1988), χουν δ ποβληθε προτάσεις γι νέες νακηρύξεις (ς π.χ. το σίου Σάββα το ν Καλύμν σκήσαντος). ννέα νέους γίους κατέταξε στ γιολόγιό της ωσικ κκλησία (1988), μ τν εκαιρία το ορτασμο τς χιλιετηρίδος τς εσόδου της στν ρθοδοξία. Βλ. Information aus der Orthodoxen Kirche, Sondernummer 11.1988. Celebration of the Millennium of the Baptism of Russ. Στς σσ. 124-129: Brief lives of the Saints canonized by the Local Council of the Russian Orthodox Church of 1988. Ο νέοι γιοι κα ο λόγοι τς νακηρύξεώς τους εναι:

α) μέγας πρίγκηπας Δημήτριος Ντονσκόϊ (1350-1389) («is glorified as a national Saint in recognition of his services to the Church and the Nation»).

β) ντρέϊ ουμπλιώφ (1360-1400) («...in recognition of his saintly life, witnessed by his contemporaries and his feat of icon-painting, through which he proclaims to men to the day the truth...»).

γ) Μάξιμος Γραικς (1470-1556) («...in recognition of his saintly life and miracles worked by him»).

δ) Μητροπολίτης Μακάριος (1482-1563) («...in recognition of his saintly life witnessed by many of his contemporaries, his gift of prophetic vision and great services for the Russian Church»).

ε) ρχιμανδρίτης Παΐσιος Βελιτσκόφσκι (1722-1794) («...for his holy, ascetic life, as a great man of prayer and teacher of the Jesus prayer, who revived in modern monasticism the salvific feat of the starchestvo and as a religious writer, who painted out in his works the path of spiritual rebirth for all seeking salvation»).

στ) Ξένη Γρηγορίεβα [Γρηγορίεβνα] (1732- ρχς το 19ου α.) («...the light of christian love that was kindled by the blessed ascetic life during her earthly life is shining ever more radiantly to us after demise»).

ζ) γνάτιος Μπριαντσιανίνωφ (1807-1867) («...for the sanctity of his life, which is revealed in his works written in the spirit of truly orthodox patristic tradition»).

η) Στάρετς μβρόσιος (1812-1891) («for the holiness of his life, which was manifest in efficatious love of his fellow man, humility, sagacity and miracle-working, and also for the profound veneration of him by the orthodox people»).

θ) Θεοφάνης Γουόροφ [Γκόβορωφ] (1815-1894) («...as an ascetic of the faith and piety, who laboured extensively and expounding in his works the christians path to eternal life»). Τ διαδικασία τς νακηρύξεως τν νέων γίων της ωσικς κκλησίας λέγχει μμεσα καθηγητς κ. Εάγγελος Θεοδώρου στ περιοδικ «κκλησία» (ρ. 14/1.10,1988, σ. 515, σήμ. 51. Πρβλ. περιοδικ «πίσκεψις» ρ. 398/10.5.1988, σ. 8). ντιρρήσεις χι μόνο γι τν τηρηθεσα διαδικασία, λλ κα γι τν γιότητα μερικν π τος νέους γίους, διατυπώθηκαν σ λληνικ θρησκευτικ ντυπα, πως φημερίδα «ρθόδοξος Τύπος» (ρ. 794/17.6.1988). θεολόγος θαν. Σακαρέλλος σ ρθρο του μιλε γι «προσπάθεια ντυπωσιασμο τς κοινς γνώμης» κα κριτήρια «λάχιστα θεολογικά». πίσης γι «σκοπιμότητα» κα «νόθευση το γιολογίου τς ρθόδοξης κκλησίας».

2. Γι τ σημασία το ρου «γιος» στν ρχαία κκλησία βλ. H. Delehaye, Sanctus, Bruxelles 1927. M. R. Asting, Die Heiligkeit im Urchristentum, Gottingen 1930, σ.202 ε. νδρ. Φυτράκη, Λείψανα κα τάφοι Μαρτύρων κατ τος τρες πρώτους αἰῶνας, θναι 1955, σ. 6 ε., που κα βιβλιογραφία. Γι τ ερύτερα προβλήματα τς νακηρύξεως γίων βλ. στο νδρ. Φυτράκη, Α ντιδράσεις κατ τς τιμς τν γίων ν τ ρχαί κκλησί κα τ ατια ατν, θναι 1956.

3. ωάννου Δαμασκηνο, κδοσις κριβς τς ρθοδόξου Πίστεως, Δ (15) 88, P.G. 94, 1164B-1168C.

4. Μαξίμου μολογητο, Περ ποριν, P.G. 91, 1144ΑΒ. Πρβ. Γρηγορίου Παλαμ, πρ τν ερς συχαζόντων, 3, 1, 31.

5. Γρηγορίου Παλαμ, πρ τν ερς συχαζόντων, 3, 1, 27.

6. Πρβ. ω. Σ. ωμανίδου, ωμαοι ωμηο Πατέρες τς κκλησίας, τόμ. 1, Θεσσαλονίκη 1984, σ. 25.

7. μ. λιβιζάτου, ναγνώρισις τν γίων ν τ ρθοδόξ κκλησί, στ περιοδικ «Θεολογία» ΙΘ (1941-48), σ. 44. Πρβλ. κα σ. 36: «Σύσσωμος κκλησία, κλρος κα λαός, ν διασπάστ μοφωνία κα νευ τυπικν κα ργανωτικν πράξεων, νεγνώριζον τν γιότητα τν τιμωμένων, δ πάνδημος ατη ναγνώρισις πετέλει οονε κα τν πικυρωτικν κα καθιερωτικν πρξιν τς τν μαρτύρων κα γίων ν τ κκλησί νακηρύξεως». Πρβ. παρουσίαση το δίου θέματος στο Χρυσ. Παπαδοπούλου, Περ τς νακηρύξεως γίων ν τ ρθοδόξ κκλησί, στ περιοδικ «κκλησία» ΙΒ (1934), σ. 331-335 κα Μητροπολίτου Δέρκων Κωνσταντίνου (Χαρισιάδου), ναγνώρισις γίων ν τ ρθοδόξ κκλησί κατ τν τάξιν το Οκουμενικο Πατριαρχείου, «πιστημονικ παρουσία στίας Θεολόγων Χάλκης», τόμ. Α, θναι 1987, σ. 225-241. Πέρα π τν παλαιότερη βιβλιογρφία, πο δίνει λιβιζτος, βλ. κα Μητροπολίτου Σερρν Κωνσταντίνου, Περ ναγνωρίσεως τν γίων ν τ ρθοδόξ κκλησί, «Θεολογία» ΚΖ (1956), σ. 609-615.

8. Βλ. πιστολν Εγενίου το Βουλγάρεως πρς Πέτρον τν Κλαίρκιον, Περ τν μετ τ σχίσμα γίων της ρθοδόξου νατολικς κκλησίας κα τν γινομένων ν ατ Θαυμάτων, θήνησι 1844, σ. 6.

9. Βλ. παραπάνω, σήμ. 7.

10. π. π., σ. 45/6.

11. Γι τ μ ποδεκτ π κκλησία μαρτύριο τν αρετικν κα ς ψευδς θεωρούμενο βλ. στο νδρ. Φυτράκη, Α ντιδράσεις..., π. π., σ. 22 ε.ε.

12. Πρβ. Μακαρίου Αγυπτίου, μιλίαι πνευματικα 50, Φιλοκαλία τν Νηπτικν κα σκητικν, Θεσσαλονίκη 1985 (κδ. Νικ. Τσιομεσίδη). μιλ. Θ, 8, σ. 166: « πνευματικς πάντας νθρώπους νακρίνει κατ τ γεγραμμένον, γινώσκει καστον πόθεν λαλε κα πο στηκε κα ν ποίοις μετροις στίν. Ατν δ οδες νθρώπων τν χόντων τ πνεμα το κόσμου γινώσκειν κα νακρίνειν δύναται, ε μ μόνον τ μοιον χων πουράνιον τς θεότητος πνεμα γιγνώσκει τν μοιον...».

13. Βλ. σχετικ μ τ θέμα ατ στο Στυλ. Γ. Παπαδοπούλου, Ο Νεομάρτυρες κα τ δολον Γένος, θναι 1974, σ. 24 ε.ε. Γι τν ερύτατο περ Νεομαρτύρων προβληματισμ βλ. στ «Πρακτικ Θεολογικο Συνεδρίου», ες τιμν κα μνήμην τν Νεομαρτύρων (17-19 Νοεμβρίου 1986) Θεσσαλονίκη 1988.

14. Βλ. γι τ πρόσωπο, τ ρθρο το Ν.Ε. Τ(ζιράκη), στ Θ.Η.Ε., τόμ. Α (1966), στ. 396/7.

15. Πρς τς προσκομισθείσας θέσεις παρ τν ν εροσολύμοις φρατόρων δι Πέτρου το ατν μαΐστορος, Περ τς ρχς το Πάπα ντίρρησις, άσιον 1682, σ. 201 ε., 209 ε. Πρβ. πιστολν Εγενίου το Βουλγάρεως..., π. π., σ. 20 ε., 112 ε.

16. Πρβ. τ μελέτημα το θαν. Παρίου, Περ Νεομαρτύρων: τι εναι γιοι κα πρέπει ν τιμνται ς τοιοτοι, πρν κδοθε πικυρωτικ πόφανσις τς Διοικούσης κκλησίας.

17. Νικοδήμου γιορείτου, Νέον Μαρτυρολόγιον, θναι 1963, σ. 24 σήμ.

18. Βλ. στο νδρ. Φυτράκη, Λείψανα κα τάφοι Μαρτύρων..., π. π., σ. 9 ε.

19. Πρβ. Γρηγορίου Παλαμ. μιλία ΚΕ, τ Κυριακ τν γίων Πάντων, παρ. 6: «τίς λόγος ξίως ξείποι τν ν τας σορος τν γίων κα τος λειψάνοις τν στν παρ Θεο δόξαν, παντ χρόν συμπαρατεινομένων, τν ναδιδομένην κ τούτων ερν εωδίαν, τ πηγάζοντα μύρα, τ χαρίσματα τν αμάτων, τ νεργήματα τν δυνάμεων, τς πολυειδες κα σωτηρίους μν ν τοιούτοις πιφανείας;». (πάντ τ ργα, κδ. λληνες Πατέρες τς κκλησίας, Θεσσαλονίκη 1985, τόμ. 10, σ. 134). γιος Γρηγόριος Παλαμς δίνει τ θεολογικ ρμηνεία τς θαυματουργίας τν ερν λειψάνων μ τν κόλουθο τρόπο: «Καθάπερ γρ κοινή στι σώματος κα ψυχς το νανθρωπήσαντος Λόγου το Θεο θεότης, δι μέσης ψυχς θεώσασα τν σάρκα, ς κα Θεο ργα κτελεσθαι δι᾿ ατς, οτως π τν πνευματικν νδρν το Πνεύματος χάρις, δι μέσης ψυχς πρς τ σμα διαπορθμευομένη, πάσχειν κα ατ τ θεα δίδωσι κα μακαρίως συμπάσχειν τ ψυχ τ θεα πεπονθυα... Προελθν ον ες τν μακαρίαν ταύτην ντελέχειαν κα σμα θεουργε... ο τεκμήριον ναργς α τν γίων θαυματοποιο σοροί».
(πρ τν ερς συχαζόντων 2, 2, 12).

20. κκλησιαστικ στορία ΙΑ, P.G. 67, 885 κα Ζ P.G. 67, 1497.

21. Βλ. τ Πρακτικ το J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio, τόμ. 12 κα 13 (Graz 1960).

22. «Τόμος Συνοδικς» νακηρύξεως σ γιο Γρηγορίου το Παλαμ, P.G. 151, 711. Πρβ. Φιλοθέου, Λόγος γκωμιαστικς ες τν ν γίοις Πατέρα μν Γρηγόριον, ρχιεπίσκοπον Θεσσαλονίκης τν Παλαμν, P.G. 151, 648/9.

23. Βλ Τζέρπου, γία Φιλοθέη θηναία. Παρακλητικς Κανών, Βίος κα ργον, θναι 19882, σ. 10.

24. Πρωτοπρ. Κων. Γ. Γκέλη, γιος Γεράσιμος Κεφαλληνίας, θναι 1978, σ. 113-4. Πρβ. σ. 110.

25. Τ λείψανόν του «πνέον περφυος εωδίας κα μύρα βλύζον αματικ κα σωτήρια».  πατριαρχικ πράξη μιλε περ «νδρς τ μάλιστα κτ ρετν πολλος τν πρότερον διαπρεψάντων περελάσαντος κα θείων δωρεν δαψιλεί χάριτος επορήσαντος, τό τε διορατικν χάρισμα κ περιουσίας καταπλουτήσαντος...». Χαρακτηρίζεται δ «ατουργς θαυμάτων πολλν κα παραδόξων» δη ν ζω (Βλ. Παντελεήμονος Μπεζενίτη, Μητροπολίτου Ζακύνθου, γιος Διονύσιος, Ζάκυνθος 1987, σ. 71, 69, 70).

26. κολουθίαι κα Βίος το ν γίοις Πατρς μν Νεκταρίου, πισκόπου Πενταπόλεως το θαυματουργο... π Γερασίμου μοναχο Μικραγιαννανίτου, θναι 1976, σ. 9.

27. σιος Εγένιος Ατωλός. Βίος κα ργον. ες γιον νακήρυξις ατο. σματικ κολουθία, θναι 1983, σ. 105/106.

28. Στ διο, σ. 105

29. Στ διο, σ. 98.

30. Στ διο, σ. 88.

31. Πρωτοπρ. Κων. Γκέλη, γιος Παναγς Μπασις. 1801-1888, θνα 1979, σ. λ. Στν πατριαρχικ πράξη ναγνωρίσεώς του (ρ. πρώτ. 91/4.2.1986) σημειώνεται: «στν τε δ σημείοις κα θαύμασιν, ος μαρτυρήθη παρ Θεο, ατν (= τν λαν) εεργετν».

32. Βλ. γγραφό του Θεσσαλονίκης Παντελεήμονος πρς τν ερ Σύνοδο τς κκλησίας τς λλάδος, ριθμ. πρώτ. 567/16.12.1987: θαυματουργς βάσει παλαιν μαρτυριν (Εδ. Τσολάκη, Βυζαντινο στορικο κα Χρονογράφοι, Θεσσαλονίκη 1978, σ. 72/3).

Κατ τ διο γγραφο, « μαρτυρία το λογιωτάτου κα ν γίοις Πατρς μν Μιχαλ το θηνν (βλ. Σπ. Λάμπρου, «Νέος λληνομνήμων», 13-1916, σ. 361) θ ρκει ν πιστοποιήση, τι Θες κατέταξε τν Εστάθιον ν τος γίοις ατο κα χριστώνυμος λας βεβαιώθη περ τς γιότητος ατο δι πολλν θαυμάτων».

33. Βλ. τ γγραφο το ρτης γνατίου π 10 ουλίου 1986 πρς τν ερ Σύνοδο τς κκλησίας τς λλάδος γι τν νακήρυξη σ γιο το γίου Μαξίμου (ριθμ. πρωτ. 793).

34. Βλ. τν κολουθίαν του στ Μηναο (21η Μαΐου), κδ. ποστολικς Διακονίας τς κκλησίας τς λλάδος.

35. Βλ. Μεθοδίου Κοντοστάνου, Μητροπολίτου Κερκύρας κα Παξν, σματικ κολουθία κα Βίος τς γίας θεοστέπτου Βασιλίδος Θεοδώρας τς Αγούστης, τς στερεωσάσης τν ρθοδοξίαν, Κέρκυρα 1966, σ. 17, 23.

36. Νικολάου Πολίτου, Παροιμίαι, τόμ. Α, θναι 1965, σ. 216 ε.ε.

37. πιστολ Εγενίου το Βουλγάρεως, π. π., σ. 113.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...