7 - Λειψανοθήκες στο Μουσείο Μπενάκη

Μία αναζήτηση στα ηλεκτρονικά διαθέσιμα αρχεία του Μουσείου Μπενάκη επέστρεψε δώδεκα αναφορές με τον όρο αναζήτησης λειψανοθήκη. Εκτός από τους χάλκινους σταυρούς με υποδοχές για τεμάχια αγίων λειψάνων ή Τιμίου Ξύλου που είναι βυζαντινοί, οι υπόλοιπες λειψανοθήκες είναι μεταβυζαντινές. Όλες οι λειψανοθήκες προέρχονται από τα κειμήλια του προσφυγικού ελληνισμού της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης.



Ασημένια λειψανοθήκη της καρδιάς του αγίου Xαραλάμπους,
με χρονολογημένη επιγραφή του 1732.
Προέρχεται από τα κειμήλια των προσφύγων της Mικράς Aσίας και της Aνατολικής Θράκης.
Mήκ. 0,11, πλ. 0,08 μ. (ΓΕ 34052)



Λειψανοθήκη της κάρας του αγίου Γεωργίου του Χιοπολίτου,
έργο του χρυσοχόου Πανταζή Μαραγκόπουλου, με δαπάνη της συντεχνίας των σαπουντζήδων.
Εργαστήριο Σμύρνης, 1816. Ύψ. 0,16, διάμ. 0,20 μ.
Δωρεά Γεωργίου Zάκου (ΓΕ 23792)

Ασημένια λειψανοθήκη του αγίου Mηνά του Kαλλικέλαδου
με χρονολογημένη επιγραφή του 1734,
από τη μονή Δρυάνου στο Aργυρόκαστρο της Bορείου Hπείρου.
Διάμ. 0,11 μ. (ΓΕ 13976)

Ασημένια λειψανοθήκη με έκτυπο άνθινο διάκοσμο και χρονολογία 1773.
Ύψ. 0,032 μ., μήκ. 0,098 μ. Δωρεά Ελένης Σταθάτου (ΓΕ 21971)

Ασημένια λειψανοθήκη με χρονολογία 1813,
στο κάλυμμα της οποίας εικονίζονται οι άγιοι Aμφιλόχιος, Iωάννης και Γεώργιος,
από τη μονή Προδρόμου της Kαισάρειας. Mήκ. 0,17 μ. (ΓΕ 34061)

Λειψανοθήκη με σκέπασμα,
πάνω στο οποίο παριστάνεται
παραθαλάσσια κατοικία του Βοσπόρου. 1826.
Ύψ. 0,05 μ., μήκ. 0,225 μ., πλ. 0,17 μ. (ΓΕ 34060)

Χάλκινος επάργυρος σταυρός-λειψανοθήκη
με ανάγλυφες παραστάσεις του Eσταυρωμένου και της Θεοτόκου
δεόμενης ανάμεσα σε προτομές των ευαγγελιστών.
9ος αι. Ύψ. 0,09 μ.
Δωρεά Eλένης Σταθάτου (ΓΕ 21990, ΓΕ 21991)

Χάλκινος επάργυρος σταυρός-λειψανοθήκη
με ανάγλυφες παραστάσεις του Eσταυρωμένου και της Θεοτόκου
δεόμενης ανάμεσα σε προτομές των ευαγγελιστών. 9ος αι.
Ύψ. 0,09 μ. Δωρεά Eλένης Σταθάτου (ΓΕ 21991, ΓΕ 21990)

Χάλκινος σταυρός-λειψανοθήκη.
Η κύρια όψη διακοσμείται
με προτομή του Παντοκράτορα τονισμένη με νιέλο.
Προέρχεται από τα προσφυγικά κειμήλια
της Μικράς Ασίας και της ανατολικής Θράκης.
10ος-11ος αι. Ύψ. 0,10 μ. (ΓΕ 11412)



Χάλκινος επάργυρος σταυρός-λειψανοθήκη
με ανάγλυφες παραστάσεις της Γέννησης,
του Λουτρού και της Βάπτισης.
9ος-10ος αι. Ύψ. 0,14 μ. (ΓΕ 11414)



Ασημένιος σταυρός-λειψανοθήκη
διακοσμημένος με νιέλο, μάλλον από την Κωνσταντινούπολη.
Στην κύρια όψη εικονίζεται ο Εσταυρωμένος
ανάμεσα στη Θεοτόκο και τον άγιο Ιωάννη
και στην πίσω, η Θεοτόκος Νικοποιός ανάμεσα σε μετάλλια
με προτομές των ευαγγελιστών.
Οι σταυροί αυτοί, κοσμήματα και φυλακτά συγχρόνως,
διαμορφώνονται από δύο εξωτερικές όψεις,
ανάμεσα στις οποίες τοποθετείται μικρότερος σταυρός,
με υποδοχή για Τίμιο Ξύλο. 9ος-10ος αι.
Ύψ. 0,07 μ. (ΓΕ 11438)

Χρυσό αφιέρωμα με πολύτιμες πέτρες σε σχήμα χεριού,
ίσως από εικόνα της Παναγίας,
αν όχι από το κάλυμμα μιας λειψανοθήκης, του 17ου αι.
Στην τεχνική της επεξεργασίας διακρίνεται
η παράδοση των εργαστηρίων της Σαφράμπολης του Πόντου.
17ος-18ος αι. Mήκ. 0,12 μ. (ΓΕ 34303)

Ενδιαφέρων επίσης κειμήλιο είναι και η θήκη του 18ου αιώνα με χώμα από τον Πανάγιο Τάφο. Θήκες με χώμα ή με πέτρα από τον Πανάγιο Τάφο (Τίμιος Λίθος κατά το Τίμιον Ξύλον) ήταν πολύ διαδεδομένες τον Μεσαίωνα.




Θήκη με χώμα από τον Πανάγιο Τάφο. 1786. Μήκ. 0,075 μ., πλ. 0,049 μ. (ΓΕ 22036)

 
Πηγές:

Μουσείο Μπενάκη