83 - Τα τριάκοντα αργύρια του Ιούδα ως αρχαιοελληνικά ροδίτικα νομίσματα και ιερά λείψανα στη Μεσαιωνική Δύση

Ένα από τα ωραιότερα δείγματα ασημένιου αρχαιοελληνικού ροδιακού τετράδραχμου.
Τουλάχιστον οκτώ από αυτά θεωρούνταν στη Μεσαιωνική Δύση αυθεντικά "αργύρια του Ιούδα"
και τιμόταν ως ιερά λείψανα!

Τριάκοντα αργύρια ήταν η τιμή για την οποία ο Ιούδας ο Ισκαριώτης πρόδωσε τον Ιησού, σύμφωνα με το Ευαγγέλιο του Ματθαίου (26:15) στην Καινή Διαθήκη. Πριν από τον Μυστικό Δείπνο, ο Ιούδας πήγε στους αρχιερείς και συμφώνησε να παραδώσει τον Ιησού με αντάλλαγμα τριάντα ασημένια νομίσματα. Στη συνέχεια, μαστιζόμενος από τύψεις επέστρεψε τα χρήματα στους αρχιερείς, πριν τελικά κρεμαστεί και βρει το θάνατο.

   

14 Τότε πορευθεὶς εἷς τῶν δώδεκα, ὁ λεγόμενος Ἰούδας Ἰσκαριώτης, πρὸς τοὺς ἀρχιερεῖς 15 εἶπεν· Τί θέλετέ μοι δοῦναι κἀγὼ ὑμῖν παραδώσω αὐτόν; οἱ δὲ ἔστησαν αὐτῷ τριάκοντα ἀργύρια. 16 καὶ ἀπὸ τότε ἐζήτει εὐκαιρίαν ἵνα αὐτὸν παραδῷ. (ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ 26:14-16)

 

Η επιστροφή των τριάκοντα αργυρίων από τον Ιούδα.
Έργο του Ρέμπραντ, 1629.

Η λέξη που χρησιμοποιείται στο Κατά Ματθαίον ευαγγέλιο (αργύρια) σημαίνει απλά ασημένια νομίσματα και οι ιστορικοί και άλλοι ειδικοί διαφωνούν σχετικά με την ταυτότητα αυτών των νομισμάτων. Ο Donald Wiseman (Illustrations from Biblical Archaeology, London: Tyndale Press, 1958, σελ 87–89) έχει προτείνει δύο πιθανότητες για την ταυτότητα των νομισμάτων που χρησιμοποιήθηκαν για να πληρώσουν τον Ιούδα. Μπορεί να ήταν τετράδραχμα της Τύρου, που συνήθως αναφέρονται ως σέκελ της Τύρου ή μπορεί να ήταν στατήρες από την Αντιόχεια (οι οποίοι έφεραν την κεφαλή του Αυγούστου στον εμπροσθότυπό τους). Ακόμα θα μπορούσαν να είναι και τετράδραχμα των Πτολεμαίων.

Τετράδραχμο ή σέκελ της Τύρου.
Στον εμπροσθότυπο η δαφνωμένη κεφαλή του θεού Βάαλ ως Ηρακλή.
Στον οπισθότυπο αετός με την επιγραφή ΤΥΡΟΥ ΙΕΡΑΣ ΚΑΙ ΑΣΥΛΟΥ.
Πολιτικό Έτος 159 ή 33/34 μετά Χριστόν.
Το κατά πάσα πιθανότητα νόμισμα των τριάκοντα αργυρίων του Ιούδα.

Τετράδραχμο ή σέκελ της Τύρου.
Στον εμπροσθότυπο η δαφνωμένη κεφαλή του θεού Βάαλ ως Ηρακλή.
Στον οπισθότυπο αετός με την επιγραφή ΤΥΡΟΥ ΙΕΡΑΣ ΚΑΙ ΑΣΥΛΟΥ.
Πολιτικό Έτος 126 ή 1 π. Χ./1 μ. Χ.
Το κατά πάσα πιθανότητα νόμισμα των τριάκοντα αργυρίων του Ιούδα.

Σήμερα έχει γίνει ευρύτατα αποδεκτό από τους ειδικούς ότι τα ασημένια νομίσματα ήταν σέκελ της Τύρου (τετράδραχμα). Κατασκευάζονταν στην Τύρο, από το 125/5 π. Χ. μέχρι το 65/66 μ. Χ. και κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είχαν τον ασυνήθιστο ρόλο να γίνεται με αυτά η πληρωμή του ειδικού φόρου του Ναού στα Ιεροσόλυμα (βλ Ματθ. 17:24). Έφεραν στον εμπροσθότυπό τους, κατά εντολή των Ρωμαίων, ώστε να μην δίνεται η εντύπωση ότι οι Ρωμαίοι είχαν χορηγήσει αυτονομία στην Παλαιστίνη, την στεφανωμένη με φύλλα δάφνης κεφαλή του θεού Μελκάρτ ή Βάαλ, που ερμηνευόταν από τους Έλληνες ως Ηρακλής, αλλά χλευαστικά από τους Εβραίους ως Βεελζεβούλ. Παρόλα αυτά η πληρωμή του ειδικού φόρου του Ναού των Ιεροσολύμων γινόταν στο σέκελ της Τύρου, εξαιτίας της ανώτερης καθαρότητάς του σε ασήμι (94%) από το αντίστοιχο ρωμαϊκό νόμισμα (λιγότερο από 80%).
   
Έχει υποστηριχθεί ότι τριάντα σέκελ της Τύρου αντιπροσώπευαν 120  ημερομίσθια ενός ειδικευμένου τεχνίτη ή την αγορά ενός δούλου ή την αξία για να αγοράσεις ένα μικρό χωράφι (δες εδώ για συγκρίσεις τιμών). Θεωρείται όμως γενικά ότι αυτό το ποσό αντιπροσωπεύει μία μικρή χρηματική αξία.

Ασημένιο αρχαιοελληνικό ροδιακό τετράδραχμο.
Στον εμπροσθότυπο η κεφαλή του θεού Ήλιου με ακτίνες περιμετρικά.
Στον οπισθότυπο ρόδο με πλώρη πλοίου στα αριστερά και άνθος δεξιά.
Περίπου 229 - 205 π. Χ.
Επιγραφή ΡΟΔΙΩΝ και ΑΜΕΙΝΙΑΣ.

Κατά τον Μεσαίωνα ορισμένα θρησκευτικά καθολικά ιδρύματα και μοναχικά τάγματα εμφάνισαν αρχαία ελληνικά νομίσματα της Ρόδου, ως αυθεντικά δείγματα από τα τριάκοντα αργύρια. Οι εμπροσθότυποι αυτών των νομισμάτων  παρουσιάζουν το κεφάλι του θεού 'Ήλιου, με ακτίνες να προεξέχουν γύρω από το πάνω μέρος του. Αυτές οι ακτίνες ερμηνεύθηκαν ως αναπαράσταση του ακάνθινου στέφανου. Η επιγραφή ΡΟΔΙΩΝ στον εμπροσθότυπο διαβάστηκε ως [Η]ΡΟΔΙΟΝ και ταυτίστηκε με τον Ηρώδη της Καινής Διαθήκης.

Ασημένιο αρχαιοελληνικό ροδιακό τετράδραχμο.
Περίπου 265-250 π. Χ.
Επιγραφή ΑΡΙΣΤΟΡΙΟΣ. 

Τα αρχαία αυτά νομίσματα, που υποστηριζόταν ότι ήταν από τα τριάκοντα αργύρια, αντιμετωπίστηκαν ως λείψανα τον Μεσαίωνα, και πιστευόταν μάλιστα ότι βοηθούν σε δύσκολες περιπτώσεις τοκετού. Τα υποτιθέμενα ως αυθεντικά αυτά αργύρια της προδοσίας του Ιησού θεωρούνταν μέρος των οργάνων των Παθών του Κυρίου, όπως ο ακάνθινος στέφανος ή η λόγχη, και τιμόταν ανάλογα, ιδιαίτερα από τους Φραγκισκανούς μοναχούς. Μάλιστα η υποτιθέμενη πέτρα στην οποία τα νομίσματα αυτά καταμετρήθηκαν υποστηριζόταν ότι βρισκόταν στο παλάτι του Λατερανού στη Ρώμη.

"Η συνείδηση, ο Ιούδας", έργο του Николай Николаевич, 1891.

Έχουν εντοπιστεί δεκαπέντε ως είκοσι τέτοιου είδους νομίσματα. Μερικά σώζονται ακόμα, άλλα έχουν χαθεί, εντούτοις όλα έχουν περιγραφεί με επαρκή ακρίβεια ώστε να γνωρίζουμε τι ακριβώς ήταν. Για μερικά μόνον έχουμε μια λειψή αναφορά, γνωρίζουμε όμως ότι κανένα από αυτά τα νομίσματα δεν ήταν σε κυκλοφορία στην Ιουδαία την εποχή του Χριστού.
  

Τα νομίσματα που εντοπίστηκαν και τιμόταν στη Μεσαιωνική Δύση ως μέρος από τα αυθεντικά τριάκοντα αργύρια της προδοσίας του Ιούδα βρίσκονταν, σύμφωνα με έρευνα του 1914:
   

(1) Στο θρησκευτικό τάγμα Visitandines στην Aix en Provence, Γαλλία.

(2) Στον Καθεδρικό Notre Dame du Puy στο Le Puy-en-Velay, Γαλλία.

(3) Στο αβαείο SaintDenis, Γαλλία.

(4) Στο Montserrat στην Καταλωνία, Ισπανία.

(5) Στη Βασιλική S. Croce στη Φλωρεντία, Ιταλία.

(6) Στη Βασιλική Annunziata στη Φλωρεντία, Ιταλία.

(7) Στη ΜονήТро́ице-Се́ргиева Ла́вра έξω από τη Μόσχα, Ρωσία.

(8) Στο κάστρο των Ιπποτών του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη, Ρόδος. Θα πρέπει να υποθέσουμε ότι όταν εγκατέλειψαν οι ιππότες τη Ρόδο το 1523 πήραν το πολύτιμο νόμισμα μαζί τους, ίσως στη Μάλτα.

(9.) Στη Βασιλική Santa Croce in Gerusalemme, Ρώμη, Ιταλία.

(10.) Στο Rosas στην Καταλωνία, Ισπανία.

(11.) Στη Camera Santa of S. Salvadore, Oviedo, Ισπανία.

(12.) Στη Βασιλική St. John Lateran στο Παρίσι, Γαλλία.

(13.) Στο Temple, Παρίσι, Γαλλία.

(14.) Στο Vincennes, Παρίσι (;).

(15.) Στο μοναστήρι των Καπουκίνων, Enghien, Βέλγιο.
(16) Ένα ασημένιο αρχαιοελληνικό δεκάδραχμο των Συρακουσών χρησιμοποιούνταν επίσης ως ιερό λείψανο, αλλά είναι άγνωστο σε ποιά περιοχή.

(17) Στον θησαυρό του Καθεδρικού της Sens [ένα ασημένιο νόμισμα του Αιγύπτιου Σουλτάνου El Ashraf Salah-al-din Khalil, των Bahri Μαμελούκων (1290-1298) θεωρούνταν επίσης αυθεντικό αργύριο του Ιούδα] .

(18) Στη Βασιλική Sant' Eustorgio, Μιλάνο, Ιταλία. Μία αναφορά κάνει λόγο για νομίσματα! Άλλη αναφορά κάνει λόγο για ένα νόμισμα που στην πραγματικότητα ήταν ένας χρυσός σόλιδος του αυτοκράτορα Ζήνωνα (474-491). Αυτό το νόμισμα ήταν γνωστό ως ducato dei tre Magi.
   

Από αυτά τα περισσότερα ήταν αρχαιοελληνικά ροδιακά νομίσματα.
   

Η Μετάνοια του Ιούδα, του K. Bashinjaghian , 1913 ή 1918.
Σε ένα σχεδόν άδειο τοπίο χωρίς καθόλου βλάστηση, ο Ιούδας μπροστά στους έρημους σταυρούς μόνος.
Η μετάνοια πλέον δεν είναι δυνατή. Ο αθώος Ιησούς βρίσκεται στον τάφο. Οι σκυφτοί ώμοι και το σκυμμένο κεφάλι
προδίδουν το τρομαχτικό και αβάσταχτο βάρος των τύψεων και της αυτομεμψίας που θα τον οδηγήσει στην αυτοκτονία.

Πρέπει να θυμόμαστε ότι ένας πολύ μεγάλος αριθμός προσκυνητών στους Αγίους Τόπους κατά τον Μεσαίωνα σταματούσαν στη Ρόδο, που κατεχόταν από τους Ιωαννίτες Ιππότες. Εκεί, σύμφωνα με τα ημερολόγια που κρατούσαν, τούς επιδείκνυαν ιερά λείψανα στο Κάστρο των Ιπποτών. Η καθολική εκκλησία της Ρόδου διέθετε στο τέλος του δέκατου τέταρτου αιώνα, ένα χρυσό νόμισμα της Αγίας Ελένης που πιστευόταν ότι είχε θαυματουργικές ικανότητες. 

Η Αγία Ελένη σε ρωμαϊκό χρυσό σόλιδο.
Η επιγραφή (κυκλοτερώς): FL(AVIA) HELENA AVGUSTA.
Οι οπές στο νόμισμα δείχνουν ότι αποθησαυριζόταν ως κόσμημα ή ως φυλαχτό.

Το "Voyage du Seigneur d'Anglure", που αναφέρει αυτό το χρυσό νόμισμα της Αγίας Ελένης το 1395, δεν αναφέρει τίποτα για το "ασημένιο νόμισμα του Ιούδα" (στην πραγματικότητα ένα αρχαίο ελληνικό νόμισμα της Ρόδου του 3ου αιώνα π. Χ.). Αντίθετα, στις αρχές του 15ου αιώνα, αρχής γενομένης από το 1413, οι προσκυνητές των Αγίων Τόπων αναφέρονται στο "ασημένιο νόμισμα του Ιούδα", αλλά όχι στο νόμισμα της Αγίας Ελένης. Έτσι είναι πιθανόν ότι για κάποιο λόγο το χρυσό νόμισμα της Αγίας Ελένης αντικαταστάθηκε από το "ασημένιο νόμισμα του Ιούδα" με τα ίδια εντυπωσιακά αποτελέσματα στους προσκυνητές των Αγίων Τόπων.

Η Αγία Ελένη σε νόμισμα του Κωνσταντίνου Β΄.
Το νόμισμα κόπηκε προς τιμήν της ίδρυσης της Κωνσταντινούπολης.

Το αρχαίο ελληνικό νόμισμα της Ρόδου είχε μάλλον εντυπωσιακή ομορφιά, αφού φαίνεται ότι δεν ξεχνιόταν εύκολα. Ο μεσαιωνικός προσκυνητής των Αγίων Τόπων θα αναγνώριζε εύκολα ένα άλλο ροδιακό νόμισμα, αν του φαινόταν παρόμοιο με εκείνο της Ρόδου. Στο μυαλό του λοιπόν θα μπορούσε να ήταν ένα ακόμα από τα τριάκοντα αργύρια του Ιούδα. Ήταν συνεπώς αναπόφευκτο ότι πολλά τέτοια νομίσματα θα έβρισκαν το δρόμο τους σε καθολικούς ναούς και αβαεία της Δύσης ως ιερά λείψανα.

Το ροδίτικο νόμισμα που βρισκόταν στο διαλυμένο εδώ και δεκαετίες μοναστήρι των Καπουκίνων στο Enghien του Βελγίου και που βρίσκεται σήμερα μάλλον στην κατοχή του Vlaams Archief Capucijnen, στην Αμβέρσα του Βελγίου, εκτέθηκε σε έκθεση με τίτλο "Mémoires d'Orient. Du Hainaut à Héliopolis" στο Musée Royal de Mariemont, από τον κατάλογο της οποίας προέρχεται και η φωτογραφία που ακολουθεί.

Σύμφωνα με τον κατάλογο της έκθεσης, το νόμισμα ενσωματώθηκε σε ξύλινο σταυρό που φτιάχτηκε από το θαυματουργό δέντρο που φύτεψε ο Φραγκίσκος της Ασίζης. Στο κέντρο του σταυρού βρίσκεται μικροτεμάχιο Τιμίου Ξύλου μέσα σε γυάλινη θήκη. Το νόμισμα βρίσκεται στο κάτω μέρος του κάθετου βραχίονα του σταυρού. Είναι του 3ου αιώνα και φέρει τις ακόλουθες επιγραφές: ΡΟΔΙΩΝ και ΑΡΙΣΤ[ΟΚΡ]ΙΤΟΣ. Κοντά στο νόμισμα υπάρχει η λατινική επιγραφή: UNUS EX TRIGINTIS [=ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΤΡΙΑΚΟΝΤΑ], υπονοώντας ότι είναι ένα αυθεντικό αργύριο του Ιούδα. Το νόμισμα ήταν δώρο του ελληνολάτρη Πάπα Λέοντος του Α΄.

Σταυρός με Τίμιο Ξύλο και ενσωματωμένο αρχαιοελληνικό ροδίτικο νόμισμα
που πιστευόταν κατά τον Μεσαίωνα ότι ήταν αυθεντικό αργύριο του Ιούδα Ισκαριώτη.
Βρισκόταν κάποτε στην κατοχή των Καπουκίνων μοναχών στο Enghien του Βελγίου.

Για μια ανασκόπηση των θρύλων που σχετίζονται με την καταγωγή και μυθική ιστορία των τριάκοντα αργυρίων του Ιούδα, σύμφωνα με τις μεσαιωνικές πηγές που έχουν ήδη εκδοθεί, βλέπε εδώ και εδώ.

Περισσότερα:

605 - Λειψανοθήκη αργυρίου του Ιούδα στον Καθεδρικό της Νιν Κροατίας

The Thirty Pieces of Silver by leipsanothiki on Scribd

The Thirty Pieces of Silver. a Modern Numismatic Perspective by leipsanothiki on Scribd