433 - Ανιχνεύοντας την εποχή των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου

Ενεπίγραφη βάση αβαφούς κλειστού επιτραπέζιου αγγείου. 7ος - αρχές 9ου αιώνα. 9η ΕΒΑ.
O κεραμέας, πριν το ψήσιμο, χάραξε με καλλιγραφική διάθεση στη βάση το όνομα 'Κυρίλλου'˙
πρόκειται είτε για το όνομα του κατασκευαστή είτε για το όνομα του παραγγελιοδότη,
για το τραπέζι του οποίου προοριζόταν το αγγείο.

Η λειψανοθήκη αναδημοσιεύει, κατόπιν αδείας του συγγραφέα του, Δρ. Παναγιώτη Καμπάνη, Αρχαιολόγου - Ιστορικού του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού, κείμενο με τίτλο 'Ανιχνεύοντας το ιστορικό πλαίσιο' από τον κατάλογο της έκθεσης του Βυζαντινού Μουσείου Θεσσαλονίκης Εκ Θεσσαλονίκης Φως (Θεσσαλονίκη 2014). 

Η έκθεση του Βυζαντινού Μουσείου Θεσσαλονίκης Εκ Θεσσαλονίκης Φως (31 Ιανουαρίου - 4 Μαΐου 2014) με πρωτότυπο τρόπο απέδιδε το αστικό, αλλά και το πνευματικό και ευρύτερο πολιτισμικό περιβάλλον της Θεσσαλονίκης κατά τον 9ο αιώνα, περίοδο κατά την οποία γεννήθηκαν και ανατράφηκαν στην πόλη της Θεσσαλονίκης οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος. Αντίστοιχα μετέφερε την ατμόσφαιρα της Κωνσταντινούπολης, όπου οι δύο αδελφοί ανδρώθηκαν πνευματικά και πολιτικά υπό την καθοδήγηση του Πατριάρχη Φωτίου, προτού ξεκινήσουν τη διπλωματική τους αρχικά αποστολή στη Μέση Ανατολή και την Ιταλία, και κατόπιν την ιεραποστολική και πολιτιστική τους δράση στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη.

Το κείμενο συνοδεύεται από φωτογραφίες χρυσών βυζαντινών νομισμάτων (σόλιδοι) με τις παραστάσεις των βυζαντινών αυτοκρατόρων του 9ου αιώνα μαζί με κρίσεις για αυτούς που προέρχονται από το Χρονικόν του Ιστορικού Εφραίμ (13ος - 14ος αι.), εκτός από αυτό του αυτοκράτορα Θεοφύλακτου που ανήκει στον Θεόδωρο τον Στουδίτη, Ίαμβοι, 113.2.  

Διαβάστε το κείμενο παρακάτω:

Ανιχνεύοντας το ιστορικό πλαίσιο

Ὁ πρωταγωνιστὴς τιμὴν ἔχει παρὰ πάντας, οὕτω καὶ παρὰ Θεῷ τιμηθήσεται (Εφραίμ ο Σύρος, Capita centum. Quomodo quis humilitatem sibi comparet, ed. Phrantzoles, 1989, 60.5)

Κρυφοκοιτώντας μέσα από τις ρωγμές που αφήνει πίσω του ο Πανδαμάτωρ Χρόνος, ανακαλύπτουμε ότι από μια άποψη, όλα τα ιστορικά πρόσωπα είναι τραγικά για εμάς, εφόσον εμείς γνωρίζουμε κάτι που εκείνοι ήταν αδύνατο να γνωρίζουν: το μέλλον.

Μπορεί οι λαοί να γράφουν την Ιστορία, η Ιστορία εντούτοις ασχολείται μόνο με τα πρόσωπα εξουσίας. Οι άρχοντες της κοσμικής και εκκλησιαστικής ζωής που πρωταγωνίστησαν κατά τον 9ο αι. είχαν την ατυχία, προτού προλάβουν να συναντήσουν οι ίδιοι την Ιστορία, η Ιστορία να τους προλάβει πρώτη.

Επειδή οι ιδέες του παρελθόντος, αν και κλονισμένες, ακόμα είναι πολύ ισχυρές, και επειδή αυτές που οφείλουν να τις αντικαταστήσουν βρίσκονται ακόμα στην πορεία της διαμόρφωσης, θα μπορούσαν να παρασταθούν με τη μάζα των νερών ενός ποταμού που κυλάει αργά στο ρεύμα του˙ οι προσωρινές ιδέες με τα μικρά κύματα που πάντα αλλάζουν, ταράζουν την επιφάνειά του, και τα οποία, αν και δίχως πραγματική σημασία, είναι περισσότερο ορατά από την πορεία του ίδιου του ποταμού.

Ειρήνη Αθηναία (797 - 802).
Εἰρήνη ἀνδρεία γυνή

Νικηφόρος Α' Λογοθέτης (802 - 811).
Λογοθέτου Νικηφόρου, ἀνδρὸς μιαροῦ,
κακοήθους τοὺς τρόπους, ἐρασιχρημάτου τε
καὶ φιλαργύρου

Σταυράκιος (811 - 812).
Σταυράκιος, παῖς τις δυσειδὴς ἀφελὴς Νικηφόρου

Μιχαήλ Α' ο Ραγκαβές (811 - 813).
Μιχαὴλ Ῥαγκαβαῖος, ἀνὴρ τιμήεις, χαριεστάτη φύσις,
χρηστὸς τρόπους πρᾶός

Θεοφύλακτος (811 - 813).
Θεοφύλακτος, ὁ τρισόλβιος μέροψ

Λέων Ε' ο Αρμένιος (813 - 820).
Σκαιὸς Λέων, θὴρ ἄλλος ἐξ Ἀρμενίας

Μιχαήλ Β' ο Τραυλός (820 - 829).
Τραυλὸς Μιχαὴλ ἀναδείκνυται βασιλεὺς αὐτοκράτωρ

Θεόφιλος ο Δίκαιος (829 - 842).
Θεόφιλος λαμπρῶν τις ἀνήρ, σύγγονος βασιλίδος

Θεοδώρα (842 - 867).
Η Θεοδωρώνυμος, ἀνασσῶν κλέος

Μιχαήλ Γ' ο Μέθυσος (842 - 856).
Ἄναξ Μιχαὴλ ἰσχυρὸς ἀνήρ, ῥωμαλέος, εὐῆλιξ, ἡβῶν,
εὐπρόσιτος, ψυχὴν ἀγαθός

Βασίλειος Α' (867 - 886).
Βασίλειος ὁ Μακεδὼν αὐτοκράτωρ
ἴδρις μόναρχος ὤφθη τῶν ὅπλων

Λέων ΣΤ' ο Σοφός (886 - 912).
Λέων, σοφίας κοσμικῆς πάσης

Σημείωση: Τα νομίσματα ανήκουν στις Συλλογές του Dumbarton Oaks και του Harvard University. Το νόμισμα του Σταυράκιου, που θεωρείται αρκετά σπάνιο, ανήκει σε ιδιωτική συλλογή που βρίσκεται στο Λονδίνο.

Δρ. Παναγιώτης Καμπάνης
Αρχαιολόγος - Ιστορικός
Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού