658 - Η εξανθήσασα ράβδος του Δικαίου Ιωσήφ, του Μνήστορος

 

Η εξανθήσασα ράβδος του Δικαίου Ιωσήφ, του Μνήστορος.
Εκκλησιαστικό Μουσείο San Giuseppe dei Nudi, Νάπολη Ιταλίας

Η εξανθήσασα ράβδος του Ιωσήφ είναι εικονογραφικό θέμα της χριστιανικής τέχνης σύμφωνα με το οποίο ο Ιωσήφ κρατάει ράβδο η οποία έχει βλαστήσει.

Σύμφωνα με το Πρωτευάγγελιον του Ιακώβου, απόκρυφο ευαγγέλιο της Καινής Διαθήκης, μετά από αγγελική υπόδειξη προσκλήθηκαν με κήρυκα οι χηρεύοντες του λαού. Ο κάθε ένας από αυτούς θα έπρεπε να προσκομίσει μία ράβδο η οποία μετά από σχετική θεοσημία θα καταδεικνυόταν ποιανού σύζυγος θα ήταν η Παναγία. Ο αρχιερέας Ζαχαρίας συγκέντρωσε τις ράβδους στο Ιερό του Ναού του Σολομώντος και αφού προσευχήθηκε ζήτησε θεοσημία. Από την ράβδο του Ιωσήφ εξήλθε περιστέρι το οποίο έκατσε στο κεφάλι του Ιωσήφ, οπότε εκληρώθη η Παρθένος στον Ιωσήφ. Η αναγωγή του θέματος εντοπίζεται στην βλαστήσασα ράβδο του Ααρών, η οποία λειτουργεί ως προεικόνιση της Παναγίας.

Ψηφιδωτό στη Μονή της Χώρας, Κωνσταντινούπολη.
Η ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΙΩΣΗΦ ΠΑΡΑΔΟΣΙΣ

Το σχετικό απόσπασμα είναι το εξής (από τη νέα κριτική έκδοση του κειμένου από τον George Themelis Zervos, εδώ και εδώ): 

...

Ἦν δὲ Μαρία ἐν ναῷ Κυρίου ὡσεὶ περιστερὰ νεμομένη <και> ἐλάμβανε τροφὴν ἐκ χειρὸς ἀγγέλου.

Γενομένης δὲ δωδεκαετοῦς συμβούλιον ἐγένετο τῶν ἱερέων λεγόντων·

«Ἰδοὺ Μαρία γέγονε δωδεκαετὴς ἐν τῷ ναῷ Κυρίου. Τί οὖν αὐτὴν ποιήσωμεν, μήπως μιάνῃ τὸ ἁγίασμα Κυρίου τοῦ Θεοῦ ἡμῶν;»

Καὶ εἶπαν αὐτῷ οἱ ἱερεῖς· «Σὺ ἔστης ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον Κυρίου. Καὶ εἴσελθε καὶ πρόσευξε περὶ αὐτῆς καὶ ὃ ἐὰν φανερώσῃ σοι Κύριος ὁ Θεὸς τοῦτο ποιήσωμεν.»

Καὶ εἰσῆλθεν ὁ ἱερεὺς λαβὼν τὸν δωδεκακώδωνα εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων καὶ ηὔξατο περὶ αὐτῆς

καὶ ἰδοὺ ἄγγελος Κυρίου ἔστη λέγων· «Ζαχαρία, Ζαχαρία, ἔξελθε καὶ ἐκκλησίασον τοὺς χηρεύοντας τοῦ λαοῦ <καὶ ἐνεγκάτωσαν ἀνὰ ῥάβδον.>

Καὶ ᾧ ἐὰν ἐπιδείξῃ Κύριος ὁ Θεὸς σημεῖον τούτῳ ἔσται γυνὴ.»

Ἐξῆλθαν οἱ κήρυκες καθ ὅλου τῆς περιχώρου τῆς Ἰουδαίας καὶ ἤχησεν σάλπιγξ Κυρίου καὶ ἰδοὺ ἔδραμον ἅπαντες.

Ἰωσὴφ δὲ ῥίψας τὸ σκέπαρνον ἐξῆλθεν αὐτὸς εἰς συνάντησιν αὐτῶν καὶ συναχθέντες ὁμοῦ ἀπῆλθαν πρὸς τὸν ἱερέα λαβόντες τὰς ῥάβδους αὐτῶν.

<Δεξάμενος δὲ ὁ ἱερεὺς τὰς ῥάβδους ἀπ᾽ αὐτῶν> εἰσῆλθεν εἰς τὸ ἱερὸν καὶ ηὔξατο.

Τελέσας δὲ τὴν εὐχὴν ἔλαβεν τὰς ῥάβδους καὶ ἐξῆλθεν καὶ ἔδωκεν αὐτοῖς καὶ σημεῖον οὐκ ἦν ἐν αὐταῖς.

Τὴν δὲ ἐσχάτην ῥάβδον ἔλαβεν ὁ Ἰωσὴφ καὶ ἰδοὺ περιστερὰ ἐξῆλθεν ἀπὸ τῆς ῥάβδου καὶ ἐπεστάθη ἐπὶ τὴν κεφαλὴν τοῦ Ἰωσὴφ

καὶ εἶπεν ὁ ἱερεὺς· «Ἰωσὴφ, Ἰωσὴφ, σὺ κεκλήρωσαι τὴν παρθένον Κυρίου παραλάβαι εἰς τήρησιν αὐτῷ.»

Καὶ ἀντεῖπεν ὁ Ἰωσὴφ λέγων· «Υἱοὺς ἔχω καὶ πρεσβύτης εἰμὶ. Αὕτη νεᾶνις, μήπως ἔσομαι περίγελος τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ.»

Καὶ εἶπεν ὁ ἱερεὺς· «Ἰωσὴφ, φοβήθητι Κύριον τὸν Θεόν σου

καὶ μνήσθητι ὅσα ἐποίησεν ὁ Θεὸς Δαθὰν και Ἀβιρὼν καὶ Κορὲ πῶς ἐδιχάσθη ἡ γῆ καὶ κατεπόθησαν ἅπαντες διὰ τὴν ἀντιλογίαν αὐτῶν.

Καὶ νῦν φοβήθητι, Ἰωσὴφ, μήπως ἔσται ταῦτα ἐν τῷ οἴκῳ σου.»

Καὶ φοβηθεὶς Ἰωσὴφ παρέλαβεν αὐτὴν εἰς τήρησιν αὐτῷ

καὶ εἶπεν αὐτῇ· «Μαρία, παρέλαβόν σε ἐκ ναοῦ Κυρίου.

Καὶ νῦν καταλείπω σὲ ἐν τῷ οἴκῳ μου. Άπέρχομαι γὰρ οἰκοδομῆσαι τὰς οἰκοδομὰς καὶ ἥξω πρὸς σὲ. Κύριός σε διαφυλάξει.»

...

Όπως φαίνεται, μετά από περιπλάνηση αιώνων, η εξανθήσασα ράβδος του Ιωσήφ κατέληξε στη Νάπολη της Ιταλίας, στο εκκλησιαστικό μουσείο της εκκλησίας San Giuseppe dei Nudi.

Για την ενδιαφέρουσα ιστορία αυτού του κειμηλίου, διαβάστε περισσότερα παρακάτω:

Η προτομή του Δικαίου Ιωσήφ με την εξανθήσασα ράβδο.
Η αρχική κειμηλιοθήκη της εκκλησίας San Giuseppe dei Nudi,
Νάπολη Ιταλίας 

Η εξανθήσασα ράβδος του Ιωσήφ δόθηκε ως δώρο, το 1712, με συμβολαιογραφική πράξη που συντάχθηκε στα αγγλικά στο Λονδίνο, στον διάσημο Ναπολιτάνο ευνούχο (καστράτο) τραγουδιστή της όπερας Nicolò Francesco Leonardo Grimaldi γνωστό ως Nicolino.

Αυτός άρχισε να το εκθέτει στο σπίτι του για το κοινό από το 1714, μετά από την αυθεντικοποίηση του κειμηλίου και ληφθείσα επισκοπική εξουσιοδότηση για την έκθεση του κειμηλίου στο κοινό. 

Η προσέλευση του κοινού ήταν τόσο μεγάλη και το πάθος των ανθρώπων τόσο ανεξέλεγκτο που δεν ήταν λίγοι οι πιστοί, οι οποίοι, την ώρα που φιλούσαν τη ράβδο, αποσπούσαν ξύλινες ακίδες για να τις πάρουν στο σπίτι και να τις έχουν ως λείψανα. Στη συνέχεια, ο τραγουδιστής αναγκάστηκε να τοποθετήσει έναν μπάτλερ δίπλα στη ράβδο για να τη προσέχει.

Η κορυφή της εξανθήσασας ράβδου του Ιωσήφ

Στις 17 Ιανουαρίου 1795, οι κληρονόμοι του  Giuseppe Grimaldi, δώρησαν το κειμήλιο στην εκκλησία San Giuseppe dei Nudi της Νάπολης. Την ίδια χρονιά η ράβδος τοποθετήθηκε στο αριστερό χέρι επιχρυσωμένης αργυρής προτομής του Δικαίου Ιωσήφ του τέλους του δέκατου όγδοου αιώνα. Στη βάση της προτομής είναι ακόμα ορατές οι γρατζουνιές που προκαλούσαν τα χέρια των πιστών όταν εκτέθηκε στο κοινό.

Αργότερα, για προστασία του κειμηλίου, η ράβδος θα τοποθετηθεί σε ειδική θήκη.

Η μεταγενέστερη θήκη της ράβδου του Ιωσήφ

Την Πέμπτη, 30 Ιανουαρίου 2025, στις 4.30 μ.μ., εγκαινιάστηκε το νέο εκκλησιαστικό μουσείο San Giuseppe dei Nudi, όπου η ράβδος του Ιωσήφ εκτίθεται όρθια, εντός ειδικής θήκης. 

Η σημερινή γυάλινη προθήκη της ράβδου του Ιωσήφ

Η σημερινή γυάλινη προθήκη της ράβδου του Ιωσήφ

Τα εγκαίνια του νέου μουσείου και η καινούργια έκθεση του κειμηλίου της ράβδου έλαβαν μεγάλη δημοσιότητα στην Ιταλία, ενώ το κειμήλιο διαφημίστηκε στο μετρό της Ρώμης!

Η πρόσκληση στα εγκαίνια του νέου μουσείου

Εξαιρετικά έξυπνη ιδέα ήταν η διαφήμιση αυτού του χριστιανικού και εκκλησιαστικού κειμηλίου στον ιταλικό τύπο και στο μετρό της Ρώμης. Το 2025 είναι το Ιωβηλαίο Έτος του Βατικανού και αναμένονται εκατομμύρια επισκεπτών στη Ρώμη. Η διαφήμιση λέει στα ιταλικά:

STUPEFICIUM

Il bastone che ti apre le porte di Napoli

Viene da lontano, ha viaggiato tra Palestina ed Egito, ha attraversato l'Europa ed e arrivato in casa di un famoso castrato. Certe reliquie e meglio non prenderle in giro. Ma vederle dal vivo.

Και στα ελληνικά:

ΑΠΟΧΑΥΝΩΣΟΥ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΣΟΥ!  (Stupeficium είναι ξόρκι από τα βιβλία με ήρωα τον Χάρι Πότερ!)

(Το <μαγικό> ραβδί που σου ανοίγει τις πόρτες της Νάπολης)

Ήρθε από μακριά, ταξίδεψε ανά την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο, διέσχισε την Ευρώπη και έφτασε στο σπίτι ενός διάσημου καστράτου. Μερικά κειμήλια είναι καλύτερα να μην τα χλευάζουμε, αλλά να τα βλέπουμε από κοντά.

Διαφήμιση ενός εκκλησιαστικού κειμηλίου με ξόρκι από τα βιβλία με ήρωα τον Χάρι Πότερ!

Πώς όμως έφθασε το κειμήλιο στην Αγγλία; 

Υποτίθεται ότι το κειμήλιο βρισκόταν τον 13ο αιώνα στην κατοχή ενός μοναστηριού Καρμελιτών στην κομητεία του Σάσσεξ, στην Νοτιοανατολική Αγγλία. Τον 14ο αιώνα κλάπηκε από κάποιον δοικητή της κομητείας με το κοινότατο όνομα Thomson. Αργότερα θα έρθει στην κατοχή των ευγενών Hampden, στα χέρια των οποίων το κειμήλιο θα παραμείνει αρκετούς αιώνες. Με τη μεσολάβηση της βασίλισσας της Μεγάλης Βρετανίας Άννας, την οποίαν οι Hamden δεν μπορούσαν παρά να υπακούσουν, το κειμήλιο δωρήθηκε στον τοτινό σταρ της όπερας, Giuseppe Grimaldi. 

"...γυμνὸς καὶ περιεβάλετέ με..."
Ελαιογραφία του ζωγράφου Iovane Achille (1852).
Παριστάνει πράξη ελέους της αδελφότητας που διαχειρίζεται
την εκκλησία "Ο Άγιος Ιωσήφ των Γυμνών (San Giuseppe dei Nudi).
Στην κορυφή ο Άγιος Ιωσήφ με την εξανθήσασα ράβδο κρατώντας
τον μικρό Χριστό στα πόδια του

Ράβδοι του Ιωσήφ ανευρίσκονται βιβλιογραφικά και σε διάφορα άλλα μέρη της Ευρώπης, αλλά είτε έχουν χαθεί σήμερα ή λανθάνουν.