125 - Η μοναδική βυζαντινή εικόνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας

Η μοναδική βυζαντινή εικόνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας. Ζωγραφίστηκε στην Κωνσταντινούπολη τον 7ο αιώνα.
Η πρωτότυπη ήταν αχειροποίητος ή του Ευαγγελιστή Λουκά και φυλασσόταν στον ναό των Χαλκοπρατείων
στην Κωνσταντινούπολη μαζί με το θεομητορικό κειμήλιο της Αγίας Ζώνης (Αγία Σορός), από όπου πήρε και το όνομά της.

Σύμφωνα με παράδοση του 11^ου αιώνα η Παναγία Αγιοσορίτισσα ήταν μια αχειροποίητος εικόνα. Όταν ο Ευαγγελιστής Λουκάς, κατά παραγγελία των Αποστόλων, ετοίμαζε τα χρώματα για να αρχίσει να ζωγραφίζει την Θεοτόκο, η εικόνα σχηματίστηκε θαυματουργικά από μόνη της στο τελάρο. Έτσι θεωρούνταν αχειροποίητος ή αποδιδόταν στον ευαγγελιστή Λουκά. Ονομάστηκε Αγιοσορίτισσα επειδή το πρωτότυπο φυλασσόταν στον ναό των Χαλκοπρατείων στην Κωνσταντινούπολη, όπου υπήρχε το θεομητορικό κειμήλιο της Αγίας Ζώνης (Αγία Σορός). Τα ίχνη του πρωτοτύπου χάθηκαν κατά την εικονομαχία.
  

Κάτοψη των θεμελίων του ναού των Χαλκοπρατείων στην Κωνσταντινούπολη, κατά W. Kleiss (1965).

Το μοναδικό βυζαντινό αντίγραφο και μάλιστα του 7ου αιώνα της πρωτότυπης Παναγίας της Αγιοσορίτισσας, από τις ελάχιστες βυζαντινές εικόνες που διασώθηκαν από την περίοδο της Εικονομαχίας, φυλάσσεται στη Ρώμη, στην εκκλησία των Δομινικανών καλογριών Santa Maria del Rosario, όπου, κατά την ιστορική παράδοση, την έφεραν στην Ιταλία, ορθόδοξοι εικονόφιλοι μοναχοί και μοναχές που εγκατέλειψαν την Κωνσταντινούπολη για την Ιταλία, μετά το διάταγμα του Λέοντος Γ΄, το 728, με το οποίο απαγόρευε την ανάρτηση εικόνων. 

 

Στον εικονογραφικό τύπο της Παναγίας Αγιοσορίτισσας, η Παναγία είναι χωρίς βρέφος, όρθια ή τις περισσότερες φορές ως την μέση. Αν και κοιτάει τον παρατηρητή, είναι ελαφρά γυρισμένη πλάγια και κρατάει τα χέρια σηκωμένα στο ύψος του στήθους σε στάση προσευχής, οπότε ανήκει στον τύπο της Δεομένης. Στη Ρώμη αυτός ο τύπος λέγεται Παναγία Συνήγορος (Madonna Avvocata).
  

Είχαμε ξανασχοληθεί με αυτήν την εικόνα στην ανάρτηση: 43 - Βυζαντινό ιαματικό φυλαχτό κατά της άκρατης οινοποσίας, αλλά η λειψανοθήκη βρήκε και παρουσιάζει εικόνες υψηλότερης ανάλυσης και μερικά αντίγραφα της πρωτότυπης εικόνας, αφού στην Ιταλία η Παναγία Συνήγορος είναι πολύ αγαπητή.

Λεπτομέρεια του προσώπου της Θεοτόκου, από τη σπάνια βυζαντινή εικόνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας.

Δείτε παρακάτω το πρωτότυπο και τα αντίγραφα:



Το πρωτότυπο:

Η σπάνια βυζαντινή εικόνα του 7ου αιώνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας.
Διαστάσεις 42,5 Χ 71,5 εκ.
Σήμερα βρίσκεται στην εκκλησία:
Chiesa di Santa Maria del Rosario a Monte Mario, Ρώμη.

  
Και τα αντίγραφα:

Βυζαντινό αντίγραφο του 12ου αιώνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας.
Προέρχεται από την κυρίως Ελλάδα. Διαστάσεις 40 Χ 70 εκ.Σήμερα βρίσκεται στην εκκλησία:
Basilica dei Santi Bonifacio e(d) Alessio, Ρώμη.

Ιταλικό αντίγραφο του 11ου αιώνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας.
Διαστάσεις 57,5 Χ 107 εκ.
Σήμερα βρίσκεται στο μουσείο:
Galleria Nazionale d'Arte Antica, Galleria Barberini, Ρώμη.

Ιταλοβυζαντινό (;) αντίγραφο του 13ου αιώνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας.
Διαστάσεις 65 Χ 103 εκ. Σήμερα βρίσκεται στην εκκλησία:
Chiesa di Santa Maria Maggiore, Τίβολι.

Ιταλικό αντίγραφο του 11ου αιώνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας.
Διαστάσεις 51,5 Χ 82 εκ. Σήμερα βρίσκεται στην εκκλησία:Chiesa di Santa d' Aracoeli, Ρώμη.

Λεπτομέρεια της προηγούμενης εικόνας.

Λεπτομέρεια της προηγούμενης εικόνας.